“Οι κυρώσεις κατά της Τουρκίας και οι ακυρώσεις”- Τι μπορεί να κάνει η Ελλάδα εντός ΕΕ;

Γράφει ο ΣΤΕΛΙΟΣ ΦΕΝΕΚΟΣ

Υποναύαρχος ε.α-Πρόεδρος της Κοινωνίας Αξιών

Σήμερα το πρωϊ ήμουν καλεσμένος στην πρωϊνή εκπομπή του ΑΝΤΕΝΝΑ όπου προβλήθηκαν αιτιάσεις από άλλους καλεσμένους, γιατί η ΕΕ δεν επιβάλλει κυρώσεις στην Τουρκία για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Παρατηρώ δε, ότι πολλοί σήμερα στον δημόσιο λόγο τους μιλάνε χωρίς νομική θεμελίωση και απαιτούν γενικά και αόριστα να επιβληθούν κυρώσεις από την ΕΕ προς την Τουρκία.

Έχω αναφερθεί συγκεκριμένα για το ζήτημα των κυρώσεων https://www.facebook.com/stelios.fenekos/posts/2969064219803686

Ας ξεκαθαρίσουμε εν τάχει μερικά πράγματα:

1. Οι βασικές αρχές για κυρώσεις (περιοριστικά μέτρα) στην ΕΕ περιλαμβάνονται στις «Κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή και αξιολόγηση των περιοριστικών μέτρων» που ενέκρινε και αναπροσάρμοσε το Συμβούλιο (2003, 2005, 2009, 2012 και 2017).

2. Τα περιοριστικά μέτρα ή «κυρώσεις» αποτελούν βασικό εργαλείο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ).
Όμως είναι άλλο πράγμα οι κυρώσεις (ως περιοριστικά μέτρα) που προτείνονται από την ΚΕΠΑΑ, έχουν νομική βάση και εγκρίνονται από το Συμβούλιο και άλλο πράγμα οι αρνησικυρίες και οι πολιτικές αποφάσεις για το πάγωμα της τελωνειακής Ένωσης με την Τουρκία, η διακοπή των διαπραγματεύσεων είτε η μη έγκριση χρηματοδοτήσεων.

3. Η ΕΕ μπορεί να χρησιμοποιήσει και τα δύο, στο πλαίσιο μιας συνεκτικής και ολοκληρωμένης πολιτικής προσέγγισης, που μπορεί να περιλαμβάνει επίσης τον πολιτικό διάλογο καθώς και συμπληρωματικές προσπάθειες και τη χρήση άλλων εργαλείων διαπραγμάτευσης είτε πειθούς που έχει στη διάθεσή της.

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΥΡΩΣΕΙΣ (ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ)

1. Βασικοί στόχοι των κυρώσεων είναι:
• Διαφύλαξη των αξιών, των θεμελιωδών συμφερόντων και της ασφάλειας της ΕΕ.
• Διατήρηση της ειρήνης
• Εδραίωση και στήριξη της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αρχών του διεθνούς δικαίου
• Πρόληψη συγκρούσεων και ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας

2. Οι κυρώσεις (περιοριστικά μέτρα) μπορεί να έχουν ως στόχο:
• κυβερνήσεις χωρών λόγω των πολιτικών που ασκούν
• οντότητες (και εταιρείες) που παρέχουν τα μέσα για αυτές τις πολιτικές
• ομάδες ή οργανώσεις όπως π.χ. τρομοκρατικές ομάδες
• πρόσωπα που στηρίζουν τις συγκεκριμένες πολιτικές, ενέχονται σε τρομοκρατικές δραστηριότητες, κλπ.

3. Οι κυρώσεις αποτελούν προληπτικά μέτρα, τα οποία δίνουν στην ΕΕ τη δυνατότητα να αντιδρά γρήγορα σε πολιτικά ζητήματα και εξελίξεις που αντιτίθενται στους στόχους και τις αξίες της. Στόχος των κυρώσεων μπορεί να είναι:
• Τρομοκρατία
• Ενέργειες για τη διάδοση πυρηνικών όπλων
• Παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
• Παραβιάσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων μίας χώρας
• Προσάρτηση ξένων εδαφών
• Ηθελημένη αποσταθεροποίηση κυρίαρχης χώρας

4. Όπου υπάρχει συμφωνία με τη συνολική στρατηγική της ΕΕ, οι νομικές πράξεις με τις οποίες επιβάλλονται τα περιοριστικά μέτρα μπορούν να αναφέρονται και σε κίνητρα, τα οποία να ενθαρρύνουν με θετικό τρόπο την απαιτούμενη αλλαγή της πολιτικής από την χώρα στόχο. Πρέπει όμως να διασφαλίζεται ότι τα εν λόγω κίνητρα δεν ανταμείβουν τη μη συμμόρφωση (όπως γίνεται με το μεταναστευτικό και τις συνεχείς χρηματοδοτήσεις προς την Τουρκία).

5. Μέτρα τα οποία διακόπτουν ή μειώνουν, εν μέρει ή εξ ολοκλήρου, τις οικονομικές σχέσεις με τρίτη χώρα, συμπεριλαμβανομένων μέτρων δέσμευσης κεφαλαίων και οικονομικών πόρων, εφαρμόζονται με κανονισμό, ο οποίος εκδίδεται με ειδική πλειοψηφία από το Συμβούλιο, ύστερα από κοινή πρόταση του Ύπατου Εκπροσώπου της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας και της Επιτροπής.
Αυτοί οι κανονισμοί είναι δεσμευτικοί και εφαρμόζονται άμεσα σε όλη την ΕΕ, υπόκεινται δε στο δικαστικό έλεγχο του Δικαστηρίου και του Γενικού Δικαστηρίου του Λουξεμβούργου.

6. Η θέσπιση και εφαρμογή περιοριστικών μέτρων πρέπει πάντοτε να συνάδει προς το διεθνές δίκαιο. Τα μέτρα πρέπει να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, ιδίως δε την τήρηση των διαδικαστικών εγγυήσεων και το δικαίωμα αποτελεσματικής ένδικης προστασίας. Τα επιβαλλόμενα μέτρα πρέπει να είναι πάντοτε αναλογικά προς το στόχο που επιδιώκουν.

7. Τα περιοριστικά μέτρα πρέπει να ανταποκρίνονται και στις διεθνείς υποχρεώσεις της Ένωσης και των κρατών μελών της, ιδίως τις συμφωνίες του ΠΟΕ (GATT).

8. Κυρώσεις σε συγκεκριμένους τομείς

• Διπλωματικές κυρώσεις
Οι κυρώσεις κατά την ευρεία έννοια, ή διπλωματικές κυρώσεις, περιλαμβάνουν μέτρα όπως η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με τη συγκεκριμένη χώρα ή η συντονισμένη ανάκληση των διπλωματικών αντιπροσώπων της ΕΕ και των κρατών μελών της.

• Κυρώσεις με στενότερη έννοια
Οι κυρώσεις με στενότερη έννοια απαιτούν συγκεκριμένη νομική βάση στις συνθήκες της ΕΕ και περιλαμβάνουν:
 Εμπάργκο όπλων
 Περιορισμούς στην υποδοχή καταχωρισμένων προσώπων (απαγόρευση ταξιδίου)
 Δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων καταχωρισμένων προσώπων ή οντοτήτων
 Οικονομικές κυρώσεις ή περιορισμούς σχετικά με συγκεκριμένους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

1. Εάν κάποιος καλλιεργεί προσδοκίες, ότι θα αποφασίσουν οι χώρες της ΕΕ για να υπάρξουν κυρώσεις (περιοριστικά μέτρα) εκ μέρους της ΕΕ προς την Τουρκία για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, μάλλον δεν γνωρίζει το νομικό πλαίσιο στην ΕΕ για την επιβολή κυρώσεων.
Η μόνη δυνατότητα είναι στο επίπεδο των ανακοινώσεων συναντήσεων κορυφής, είτε καταδικαστικών διακοινώσεων του Συμβουλίου ή του Κοινοβουλίου και τίποτε περισσότερο.

2. Θα μπορούσαμε εμείς ως χώρα μέλος (ή ενδεχομένως και άλλες χώρες), να ενασκήσουμε το δικαίωμα της αρνησικυρίας για συγκεκριμένα ζητήματα των σχέσεων ΕΕ με την Τουρκία, αλλά αυτό θεσμικά δεν είναι κυρώσεις με νομική έννοια, αλλά πολιτικές.

3. Εάν περιμένουμε κυρώσεις από την ΕΕ για τα αλιευτικά που αλιεύουν στην “δική μας” ΑΟΖ (που δεν την έχουμε κηρύξει), μάλλον δεν αντιλαμβανόμαστε ότι στην ουσία η Τουρκία δεν παραβιάζει κανένα κυριαρχικό μας δικαίωμα, αφού αφενός ούτε εμείς το έχουμε αναγνωρίσει αλλά ούτε και ζώνη προστασία της αλιείας έχουμε οριοθετήσει όπως προβλέπεται στην UNCLOS αλλά και όπως έχει προτρέψει οι ΕΕ τις χώρες της να κάνουν (μέχρι και 100 νμλ από τις ακτές) και έχουν οριοθετήσει όλες οι άλλες χώρες της ΕΕ στην Μεσόγειο.

4. Η μόνη περίπτωση σήμερα για να μπορούμε να ζητήσουμε κυρώσεις (περιοριστικά μέτρα με νομική τεκμηρίωση) από την ΕΕ εναντίον της Τουρκίας, είναι εάν παραβιασθεί η υφαλοκρηπίδα μας (αποκλειστικό κυριαρχικό δικαίωμα) από ερευνητικό σκάφος είτε γεωτρύπανο.
Αλλά αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη!
Συνεπώς για ποιες κυρώσεις μιλάμε;
Ως προληπτικά μέτρα θα μπορούσε να ξεκινήσει η συζήτηση, αλλά δεν είναι μία διαδικασία άμεση και έχει πολλά στάδια επεξεργασίας και εγκρίσεων όπως προανέφερα.

Συνεπώς η μόνη μας άμεση δυνατότητα ΤΩΡΑ (πέραν των κοινών ανακοινωθέντων και καταδικαστικών διακοινώσεων) είναι κυρίως πολιτικές αρνησικυρίας στις σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ, στις χρηματοδοτήσεις κλπ.

Και δεν το κάνουμε.

ΣΗΜ: Η περίπτωση της Κύπρου είναι τελείως διαφορετική, γιατί εκεί έχουμε παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων σε οριοθετημένες περιοχές.
Και πάλι όμως οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν ήταν περιορισμένες κατά προσώπων και όχι ευρύτερες οικονομικές ή άλλες κυρώσεις που απαιτούν κανονισμό του Συμβουλίου.