Σχετικά άρθρα
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Γιόσκα Φίσερ γράφει για την νέα εκδοχή του Ανατολικού Ζητήματος, επικεντρώνοντας στον ρόλο της Τουρκίας και στην σχέση που πρέπει να έχει μαζί της η Ευρώπη.
Οι σχέσεις μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας έχουν χαρακτηριστεί κατά καιρούς απο μια βαθιά αντίφαση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η συνεργασία στο τομέα της ασφάλειας (κυρίως κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου) και των οικονομικών δεσμών είναι πολύ ισχυρή, τα ζωτικά θεμέλια της δημοκρατίας- ανθρώπινα δικαιώματα, ελευθερία του Tύπου, δικαιώματα μειονοτήτων, και ενός ανεξάρτητου δικαστικού σώματος- έχουν παραμείνει αδύναμα στη Τουρκία. Η ιστορία διχάζει τις δύο πλευρές, λόγω της διαμαχης για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων κατα τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου . Η οποία είναι απολύτως επιβεβαιωμένη.
Αφού το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) ανέλαβε την εξουσία υπό τον Αμπντουλάχ Γκιουλ το 2002 και αργότερα από τον Recep Tayyip Erdoğan, αυτές οι συγκρούσεις φάνηκε ότι είχαν επιλυθεί. Κατά τα πρώτα χρόνια του στην κυβέρνηση, το ΑΚΡ ήθελε η Τουρκία να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να προχωρήσιε στον εκσυγχρονισμό της οικονομίας. Να εφαρμόσει πραγματικές μεταρρυθμίσεις – ιδίως σε τομείς, όπως το δικαστικό σώμα, που είναι απαραίτητες για την πρόοδο προς την ένταξη στην ΕΕ.
Αλλά ο Ερντοργάν πάντα είχε στο μυαλό του μια νέα άποψη του νεοθωμανισμού, με την οποία θα μπορούσε να προσανατολίσει την Τουρκία προς την Μέση Ανατολή και το μουσουλμανικό κόσμο. Αυρό έγινε προφανές το 2007, όταν η Γερμανίδα Καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ και έπειτα ο τότε Γάλλος πρόεδρος, Σαρκοζύ “έκλεισαν” την πόρτα στην ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, με έναν τρόπο μάλιστα που ταπείνωνε τον Ερντογάν.
Τις τελευταίες μέρες, ωστόσο, οι σχέσεις μεταξύ της Ευρώπης και της Τουρκίας έχουν πάρει μια παράξενη στροφή. Η τουρκική κυβέρνηση έχει καλέσει δύο φορές τον πρεσβευτή της Γερμανίας για να διαμαρτυρηθεί ενάντια σε ένα μικρό σατιρικό βίντεο για τον Ερντογάν που εμφανίζεται στην περιφερειακή γερμανική τηλεόραση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ικανοί και έμπειροι διπλωμάτες κατανοούν τη σχέση των Γερμανών με την ελευθερία του Τύπου και την ελευθερία της γνώμης – θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ, στην οποία η Τουρκία θέλει να ενταχθεί..
Οι σχέσεις τους θα μπορούσαν να χειροτερέψουν περαιτέρω αυτή την άνοιξη, όταν θα διεξαχθεί ψηφοφορία των Γερμανών για να αναγνωρίσουν τη δολοφονία των Αρμενίων το 1915 ως Γενοκτονία. Η κίνηση αυτή πιθανότατα να εγκριθεί με μεγάλη διακομματική πλειοψηφία, κάτι που θα προκαλέσει την επιδείνωση της κατάστασης,
Όμως, παρά τις πρόσφατες συγκρούσεις, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της δεν πρέπει να παραβλέπουν το γεγονός ότι η εδώ και δεκαετίες συνεργασία με την Τουρκία είναι εξέχουσας σημασίας και για τις δύο πλευρές. Τώρα και στο μέλλον, η Ευρώπη χρειάζεται την Τουρκία και η Τουρκία χρειάζεται την Ευρώπη.
Το τίμημα για τη συνεργασία αυτή, ωστόσο, δεν μπορεί ποτέ να είναι η εγκατάλειψη των δημοκρατικών αρχών… Αντιθέτως, η Τουρκία πρέπει επειγόντως να θεσμοθετήσει αυτές τις αρχές για χάρη του δικού της εκσυγχρονισμού. Αυτό που απαιτείται είναι να επικεντρωθεί στην διατήρηση της σχέσης και τη μείωση των εντάσεων με την Ευρώπη.
Εταιρική σχέση ή όχι, η Ευρώπη δεν μπορεί να απαλλαγεί από την γεωπολιτική γειτονιά της. Από τον δέκατο ένατο αιώνα, η Ευρώπη έπρεπε να ασχοληθεί με το λεγόμενο «Ανατολικό ζήτημα», το οποίο από την αρχή αφορούσε πώς θα αντιμετωπιστούν οι συνέπειες της παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η οθωμανική κληρονομιά οδήγησε στους Βαλκανικούς πολέμους, που τελικά προκάλεσαν τον Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τώρα, έναν αιώνα αργότερα, το Ανατολικό ζήτημα έχει επιστρέψει στην Ευρώπη, και είναι εξίσου επικίνδυνο, ακόμα και αν δεν συνεπάγεται προς το παρόν κανένα κίνδυνο πολέμου στην ήπειρο. Τα Βαλκάνια – μια αναμφίβολα ευρωπαϊκή περιφέρεια – θα παραμείνουν σε ειρήνη όσο υπάρχει πίστη σε ένα μέλλον εντός της ΕΕ. Όμως, η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική είναι παγιδευμένες σε ένα κενό εξουσίας, προκαλώντας πολιτική κρίση, κοινωνική αναταραχή, πόλεμο,τρομοκρατία, και ανείπωτες απώλειες για την οικονομία και την ανθρώπινη ευημερία.
Η παρέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ, που ακολουθείται από την αποδυνάμωση (είτε πραγματική ή υποτιθέμενη) της εγγύησης της ασφάλειας της για την περιοχή, έχει οδηγήσει να ανοίξει η στρατηγική αντιπαλότητα μεταξύ της πρότερης σουνιτικής δύναμης, τη Σαουδική Αραβία, και της κορυφαίας σιιτικής εξουσίας, το Ιράν. Η Τουρκία, επίσης, εμπλέκεται σ΄αυτό το παιχνίδι.
Εν τω μεταξύ, τα περισσότερα αραβικά κράτη δεν είναι σε θέση να παρέχουν επαρκείς θέσεις εργασίας και ευκαιρίες στους νέους πληθυσμούς, τροφοδοτώντας στήριξη για θρησκευτικό εξτρεμισμό. Η σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων κλιμακώνεται και πάλι, όπως και η κουρδική μαχητικότητα. Και οι μάχες στη Συρία (και σε κάποιο βαθμό στο Ιράκ), αποσταθεροποιούν την περιοχή και τροφοδοτούν τη φαινομενικά ατελείωτη ροή των προσφύγων που καταφτάνει στην Ευρώπη.
Η στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία, εξάλλου, επανέφερε το φάντασμα μιας άμεσης στρατιωτικής σύγκρουσης με ένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, όταν η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό στρατιωτικό αεροπλάνο. Σε περίπτωση που το Κρεμλίνο, το οποίο έχει αποσύρει τις δυνάμεις του, αποφασίσει να επιστρέψει, ο κίνδυνος μιας τέτοιας σύγκρουσης, με όλες τις αβέβαιες συνέπειες της, θα επιστρέψει ξανά.
Η σημερινή εκδοχή του Ανατολικού ζητήματος εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους για την ασφάλεια της Ευρώπης. Και θα μπορούσε εύκολα να καταλήξει σε εγκατάλειψη και αποξένωση της Τουρκίας,που θα καταλήξει απομονωμένη στο περιθώριο τόσο στην Ευρώπη όσο και στη Μέση Ανατολή.
Σε αυτό το πλαίσιο, μια σύγκρουση αξιών είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα εξακολουθήσει να καθορίζει τις σχέσεις μεταξύ της Ευρώπης και της Τουρκίας. Αλλά, όπως ισχύει εδώ και έναν αιώνα, πολύ περισσότερο – τα θεμελιώδη συμφέροντα ασφαλείας και των δύο πλευρών- θα βρισκονται σε ισορροπία.
ΠΗΓΗ:www.project-syndicate.org
