Τουρκία Δημοψήφισμα: Οι συσχετισμοί, οι προβλέψεις, οι συνέπειες!Ανάλυση
Σχετικά άρθρα
Γίνεται μεγάλη συζήτηση για την κατάσταση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Πόσο πραγματικά αυτές έχουν επηρεασθεί μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016;
Η απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016 προκάλεσε ένα σημαντικό πλήγμα στη σκληρή ισχύ (hard power) της χώρας, το οποίο εστιάζεται στην αλυσίδα διοικήσεως των ενόπλων δυνάμεων, στις ανάγκες τους σε μόνιμο-επαγγελματικό προσωπικό, καθώς επίσης στη θεσμική τους αλλοίωση αναφορικά με τη βούληση και το δυναμισμό τους. Συγχρόνως όμως θα ήταν λάθος να μην επισημανθεί το γεγονός ότι, όλα αυτά αποκαθίστανται με σταδιακά αυξανόμενους ρυθμούς.
Επίσης θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, ως επί το πλείστον, η συγκρότηση, η διάταξη, ο επιχειρησιακός σχεδιασμός και τα εξοπλιστικά προγράμματα των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων που βρίσκονται σε εξέλιξη δεν έχουν επηρεασθεί από το πραξικόπημα. Παρόλα αυτά, η αποκατάσταση του πλήγματος που αυτές υπέστησαν απαιτεί χρονικό διάστημα τουλάχιστον 2-3 χρόνια. Φυσικά, η εκτίμηση αυτή δεν αφορά στη δυνατότητα των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων να πραγματοποιήσουν μια επιχείρηση σε περιορισμένο τόπο και χρόνο αλλά στη δυνατότητα τους να εφαρμόσουν, στο σύνολο του, το Δόγμα της Εθνικής Στρατιωτικής Στρατηγικής τους και συγκεκριμένα το δόγμα των 2,5 πολέμων (Ελλάδα, Συρία και ΡΚΚ). Συνεπώς, θα ήταν λάθος αν θεωρηθεί ότι ο τουρκικός επιχειρησιακός σχεδιασμός στο Θέατρο Επιχειρήσεων του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου έχει επηρεασθεί από το πραξικόπημα.
Ειδικότερα, η κατάσταση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων παρουσιάζεται ως εξής:
Αναδιοργάνωση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων: Στο πλαίσιο «ποινικοποίησης» των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο ενός νέου πραξικοπήματος, αποφασίσθηκε η έτι περαιτέρω αποδυνάμωση του παρεμβατικού τους ρόλου ως μια τέταρτη εξουσία, αφού: α. Στις ένοπλες δυνάμεις ανατέθηκαν τα καθήκοντα της άμυνας της χώρας από εξωτερικές απειλές, ενώ η εσωτερική ασφάλεια θα αποτελεί πλέον ευθύνη της αστυνομίας και της στρατοχωροφυλακής. β. Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων υπάγεται απευθείας στον πρωθυπουργό, ενώ οι αρχηγοί των Γενικών Επιτελείων Στρατού Ξηράς, Πολεμικού Ναυτικού και Πολεμικής Αεροπορίας στον υπουργό Εθνικής Άμυνας. γ. Άλλαξε η σύνθεση του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου, το οποίο θα αποτελείται από τον πρωθυπουργό, τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, τους αντιπροέδρους της κυβέρνησης, τους υπουργούς Δικαιοσύνης, Εξωτερικών, Εσωτερικών και Εθνικής Άμυνας, καθώς επίσης τους αρχηγούς των Γενικών Επιτελείων Στρατού Ξηράς, Πολεμικού Ναυτικού και Πολεμικής Αεροπορίας. Σημειωτέον ότι, το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο καθορίζει το στρατιωτικό δόγμα και τους κύριους στόχους των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, ενώ αποφασίζει για τις προαγωγές-αποστρατείες-τοποθετήσεις των ανωτάτων αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων, καθώς επίσης λαμβάνει αποφάσεις για θέματα που άπτονται της στρατιωτικής νομοθεσίας και των στρατιωτικών κανονισμών. Επίσης, πριν το πραξικόπημα η σύνθεση του περιελάμβανε τον πρωθυπουργό ως πρόεδρο και μέλη τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, τους αρχηγούς των γενικών επιτελείων και της στρατοχωροφυλακής, καθώς επίσης όλους τους ανώτατους αξιωματικούς που φέρουν το βαθμό του στρατηγού, ναυάρχου και πτεράρχου.
Ακολούθως παρατίθεται το οργανόγραμμα των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων μετά το πραξικόπημα.
Αριθμητική δύναμη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων: Η δύναμη του στρατού ξηράς, του πολεμικού ναυτικού και της πολεμικής αεροπορίας της Τουρκίας, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του Μαρτίου 2017, ανέρχεται σε 407.317 άτομα εκ των οποίων το 41,60% είναι μόνιμο-επαγγελματικό προσωπικό. Η ανάλυση της δύναμης αυτής φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί. Πέραν τούτου, ας συνυπολογισθεί ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ένα πρόγραμμα πρόσληψης συμβασιούχων αξιωματικών και υπαξιωματικών για κάλυψη αναγκών των Κλάδων των ενόπλων δυνάμεων.
Αναφορικά με τις μαζικές αποστρατείες Τούρκων στρατιωτικών που συμμετείχαν άμεσα ή έμμεσα στο πραξικόπημα, αυτό δεν αποτελεί ένα καινοφανές φαινόμενο της τελευταίας περιόδου. Απεναντίας, αποτελεί μια διαχρονική παθογένεια που έχει τις ρίζες της στο στρατιωτικό κατεστημένο, το οποίο όταν είχε τον πλήρη έλεγχο της χώρας αποστράτευε όσα στελέχη, με τις πράξεις τους, καταδείκνυαν ότι δεν ασπάζονται και δεν σέβονται τις μεταρρυθμίσεις και τις αρχές του Ατατούρκ. Στη συνέχεια, η παθογένεια αυτή συνέχισε να υφίσταται από το καθεστώς Ερντογάν, το οποίο άλλαξε τα προηγούμενα κριτήρια των αποστρατειών και έδωσε βαρύτητα στην ιδιωτική ζωή των στρατιωτικών. Κατόπιν, μετά το 2013 ακολούθησαν οι διώξεις σε περίπου 1.000 στρατιωτικούς λόγω της εμπλοκής τους στις υποθέσεις Εργκένεκον και Βαριοπούλα, κλείνοντας έτσι ο πρώτος κύκλος μιας μετακεμαλικής σύγκρουσης που διήρκησε περισσότερο από μια δεκαετία περίπου. Σημειωτέον ότι, τότε είχαν φυλακισθεί 365 στρατιωτικοί (201 εν ενεργεία και 164 εν αποστρατεία) από τους οποίους οι 132 ήταν ανώτατοι, οι 208 ανώτεροι, οι 15 κατώτεροι και 10 υπαξιωματικοί. Ωστόσο, ένα χρόνο μετά, στις 06-03-2014 με απόφαση του τότε προέδρου της Δημοκρατίας Αμπντουλάχ Γκιούλ άνοιξε ο δρόμος για την αποφυλάκιση τους και δρομολογήθηκαν οι διαδικασίες προκειμένου να τους δοθεί αφενός γενική αμνηστία, αφετέρου χρηματική αποζημίωση σε αρκετούς από αυτούς για τη βλάβη που υπέστησαν.
Συνεπώς, δεν αποκλείεται η περίπτωση δρομολόγησης των διαδικασιών που ακολουθήθηκαν το 2014 και ένα μεγάλο μέρος αυτών που αποστρατεύθηκαν να επανέλθουν στην ενεργό υπηρεσία. Ήδη, τα πρώτα δείγματα άρχισαν να φαίνονται από τα εξής: πρώτον, από τους 280 πιλότους της πολεμικής αεροπορίας που συνελήφθησαν, οι 180 αφέθησαν ελεύθεροι και επέστρεψαν στα καθήκοντά τους (σ.σ. είτε ήταν αθώοι, είτε έγιναν δηλωσίες), ενώ για τους υπόλοιπους 100 υπογράφηκε σχετικό παραπεμπτικό βούλευμα για να δικασθούν. Και δεύτερον, από την απόκλιση που υπάρχει μεταξύ του υπουργείου Άμυνας και του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων αναφορικά με τις εκκαθαρίσεις. Συγκεκριμένα, το υπουργείο Άμυνας γνωστοποίησε ότι, μέχρι τις 31-01-2017 είχαν αποβληθεί από τις ένοπλες δυνάμεις 6.513 στελέχη, ενώ το Γενικό Επιτελείο Ενόπλων Δυνάμεων, στον πίνακα της αριθμητικής δύναμης που δημοσιοποίησε στις 01-02-2017, εμφανίζει μείωση του μόνιμου στρατιωτικού προσωπικού κατά 12.595 άτομα σε σχέση με τον Ιούλιο 2016 πριν το πραξικόπημα.
Τουρκικές χερσαίες δυνάμεις: Δεν υπήρξε τροποποίηση της διάταξης των Χερσαίων Δυνάμεων και της Διοίκησης Ειδικών Δυνάμεων του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, πλην πέντε περιπτώσεων. Συγκεκριμένα, επισπεύτηκαν οι διαδικασίες μεταστάθμευσης της Σχολής Αεροπορίας Στρατού και των 180 περίπου αεροπορικών μέσων της από την Άγκυρα στην περιοχή ευθύνης της Στρατιάς Αιγαίου (Isparta) με αποτέλεσμα να αναβαθμίζεται η τουρκική απειλή έναντι της Ελλάδος και της Κύπρου. Επίσης, τα επιθετικά ελικόπτερα που βρισκόταν στην Άγκυρα μεταστάθμευσαν στη Malatya της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Πέραν τούτου, στο πλαίσιο της απόφασης της τουρκικής κυβέρνησης ώστε να μην υπάρχουν μονάδες αρμάτων, ερπυστριοφόρων και πυροβολικού στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη: α. Η Σχολή και το Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων από την Άγκυρα μεταστάθμευσε στο Şereflikochisar (130 χλμ νοτίως της Άγκυρας) και ένα μέρος τους, δύναμης 3.000 ατόμων, στην περιοχή ευθύνης της Στρατιάς Αιγαίου (Burdur) αναβαθμίζοντας την τουρκική απειλή. β. Η 28η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία από το Μamak της Άγκυρας μεταστάθμευσε στο Çankiri (85 χλμ βορειοανατολικά της Άγκυρας) και ένα μέρος αυτής στη Silopi (τουρκο-ιρακινά σύνορα). γ. Η 2η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία μεταστάθμευσε από την Κωνσταντινούπολη στην περιοχή του Gaziantep-Kahramanmaraş (τουρκο-συριακά σύνορα), ενώ η 66η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία από την Κωνσταντινούπολη προωθήθηκε δυτικότερα στη Ραιδεστό και στο Çorlu.
Τουρκικές ναυτικές δυνάμεις: Δεν υπήρξε καμία τροποποίηση της διάταξης των επιχειρησιακών σχηματισμών της τουρκικής Διοίκησης Ναυτικών Δυνάμεων. Υπό αυτήν την έννοια, η σύνθεση, η δομή και τα μέσα του τουρκικού πολεμικού ναυτικού, τα καθιστούν ικανό να διαδραματίσει κύριο ρόλο στην υλοποίηση των στρατηγικών στόχων της Τουρκίας και ικανό να διεξαγάγει αποτελεσματικά όλο το φάσμα των ναυτικών επιχειρήσεων στο Αιγαίο και στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Τουρκικές αεροπορικές δυνάμεις: Δεν υπήρξε τροποποίηση των επιχειρησιακών σχηματισμών της τουρκικής Διοίκησης Αεροπορικών Δυνάμεων, πλην της κατάργησης της 4ης Κύριας Αεροπορικής Βάσης (Akıncı της Άγκυρας) και ένταξης των μαχητικών αεροσκαφών της στην 1η, 3η και 5η Κύρια Αεροπορική Βάση που ευρίσκονται στο Eskişehir, στην Κonya και στο Merzifon αντίστοιχα.
Τουρκική Γενική Διοίκηση Στρατοχωροφυλακής: Η αριθμητική δύναμη της (147.640 άτομα εκ των οποίων: 4.443 αξιωματικοί, 996 έφεδροι αξιωματικοί, 23.644 μόνιμοι υπαξιωματικοί, 54.138 επαγγελματίες οπλίτες, 60.989 κληρωτοί οπλίτες και 3.430 πολιτικοί υπάλληλοι), καθώς επίσης οι σχηματισμοί της συνόρων, καταδρομών και εκπαιδεύσεως έχουν καθαρά στρατιωτική δομή, ενώ το υλικό που αυτοί διαθέτουν (εκατοντάδες τεθωρακισμένα οχήματα, ελικόπτερα και βαρύς οπλισμός) σε συνδυασμό με την πολεμική εμπειρία του προσωπικού, συνιστούν ένα σημαντικό παράγοντα στρατιωτικής ισχύος. Εκτός τούτου, ας επισημανθεί ότι, στην περιοχή των Μικρασιατικών Παραλίων έναντι των ελληνικών νησιών αλλά και στην περιοχή της Ανατολικής Θράκης υπάρχουν σημαντικοί σχηματισμοί καταδρομών και εκπαιδεύσεως καταδρομών, οι οποίοι, σε περίοδο κρίσης ή πολέμου με την Ελλάδα, θα μπορέσουν εύκολα να μετασχηματισθούν σε σχηματισμούς μάχης αυξάνοντας τη μαχητική ισχύ των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνεται εμφανώς από την πρόσφατη αναδιοργάνωση της, βάσει της οποίας, η Ταξιαρχία Ειδικής Ασφάλειας και Καταδρομών (JÖAK), η νεοσυγκροτηθείσα 2η Ταξιαρχία Καταδρομών στη Bornova της Σμύρνης, καθώς επίσης η Διεύθυνση Πληροφοριών και το Συγκρότημα Πληροφοριών εντάχθηκαν κάτω από μια ενιαία διοίκηση.
Τουρκικές ειδικές δυνάμεις: Η μεγάλη αριθμητική δύναμη της Διοίκησης Ειδικών Δυνάμεων του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων (Bordo Bereli), της Διοίκησης Βατραχανθρώπων Επιθετικών και Αμυντικών Αποστολών, των σχηματισμών ειδικών δυνάμεων του στρατού ξηράς, της στρατοχωροφυλακής και της αστυνομίας αποτελούν μια σημαντικότατη απειλή για την Ελλάδα με ιδιαίτερα μεγάλη πολλαπλασιαστική ισχύ. Συγκεκριμένα αναφερόμαστε σε μια δύναμη 80.000 περίπου ατόμων, με ποσοστό επαγγελματοποίησης που ξεπερνά το 70%.
Τουρκική Διοίκηση Ασφαλείας Ακτών: α. Με τον αριθμητικό και ποιοτικό εκσυγχρονισμό της σε ναυτικά και αεροπορικά μέσα, αυτή αποκτά συνεχώς πολύ σημαντικές δυνατότητες για διεξαγωγή επιχειρήσεων έρευνας-διάσωσης στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, οι οποίες θα αναβαθμίσουν έτι περαιτέρω την υπάρχουσα απειλή. Μάλιστα, βάσει του στρατηγικού σχεδιασμού 2015-2019, το 2019 η εν λόγω διοίκηση προβλέπεται να διαθέτει 4 πλοία 1.700 τόνων τύπου κορβέτας, 4 πλοία 600 τόνων πολλαπλών ρόλων, 215 σκάφη διαφόρων τύπων, 20 ελικόπτερα, 3 αεροσκάφη, 6 μη επανδρωμένα αεροσκάφη και 20 κινητά ραντάρ. Σημειώνεται ακόμη ότι, σε μια ενδεχόμενη ελληνοτουρκική κρίση, αυτή θα αποτελέσει ένα σημαντικό «εργαλείο» των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, δεδομένου ότι ο τομέας των αρμοδιοτήτων της επικεντρώνεται σε δύο πολύ κρίσιμους τομείς: την έρευνα-διάσωση και την παράνομη μετανάστευση, όπου υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για δημιουργία θερμού επεισοδίου και γενίκευσης της κρίσης.
Τουρκικοί εξοπλισμοί: Τα εξοπλιστικά προγράμματα έχουν αποδεσμευθεί από την εκάστοτε οικονομική κατάσταση (σ.σ. συμβαίνουν μετακυλήσεις, όχι όμως ακυρώσεις), ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η απεξάρτηση των εξοπλιστικών αναγκών της χώρας από το εξωτερικό. Σημειωτέον ότι, η εν λόγω εξάρτηση πριν από 15 χρόνια ανερχόταν στο 80%, το 2016 αυτή μειώθηκε στο 40% και ως επόμενος στόχος ετέθη η περαιτέρω μείωση της στο 20%. Στους πίνακες που ακολουθούν παρατίθενται τα αναλυτικά στοιχεία του προϋπολογισμού των ενόπλων δυνάμεων και φορέων ασφαλείας της Τουρκίας για τα έτη 2016 και 2017, καθώς επίσης τα ποσοστά κατανομής τους στον κρατικό προϋπολογισμό, στους οποίους δεν περιλαμβάνεται το κόστος των εξοπλισμών. Από την ανάλυση των στοιχείων του προϋπολογισμού του 2017 σε σχέση με τον αντίστοιχο του 2016 προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα: α. Ο προϋπολογισμός των ενόπλων δυνάμεων παρουσιάζει αύξηση 9,69% σε Τουρκικές Λίρες και μείωση 1,10% σε Ευρώ, λόγω της πτώσης του τουρκικού εθνικού νομίσματος σε σχέση με το Ευρώ. β. Παρατηρείται σημαντική αύξηση στον προϋπολογισμό της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΜİΤ) με ποσοστό 21,93% σε Τουρκικές Λίρες και 9,93% σε ΕΥΡΩ. γ. Το γενικό σύνολο των προϋπολογισμών των ενόπλων δυνάμεων και των φορέων ασφαλείας παρουσιάζουν αύξηση 10,63% σε Τουρκικές Λίρες και μείωση 0,25% σε Ευρώ. δ. Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι στην πραγματικότητα οι εν λόγω προϋπολογισμοί είναι πολύ μεγαλύτεροι, κατά 40% περίπου, απ’ ότι δημοσιοποιεί η εκάστοτε τουρκική κυβέρνηση. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι, σε αυτούς οι Τούρκοι δεν συνυπολογίζουν τους οικονομικούς δείκτες των ιδρυμάτων που ελέγχονται από τις ένοπλες δυνάμεις.
