Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας: Γιατί η διακλαδικότητα ξεκινάει από το τακτικό επίπεδο

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ*

Το άρθρο του Ναυάρχου (ε.α.) Π. Χηνοφώτη την προηγούμενη εβδομάδα επανέφερε στο προσκήνιο την πρόταση για σύσταση Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (ΣΕΑ). Παρόλο που η σύσταση του εν λόγω οργάνου είναι απαραίτητη, είναι αμφίβολο το κατά πόσον θα συμβάλλει αποφασιστικά στην ενοποίηση των δράσεων και στην διαδικασία λήψης αποφάσεων, δεδομένων των αδυναμιών σε κατώτερα επίπεδα διοίκησης.

Στα πλαίσια του εποικοδομητικού διαλόγου είναι χρήσιμη η διευκρίνηση των λειτουργιών Συμβουλίων Εθνικής Ασφαλείας σε χώρες του Δυτικού κόσμου:

1. Το βασικό διακύβευμα της δημιουργίας ΣΕΑ δεν είναι το αν οι αρμοδιότητες του θα είναι αποφασιστικές ή συμβουλευτικές. Είναι εκ των ων ουκ άνευ ότι την τελική απόφαση για ζητήματα Εθνικής Ασφάλειας και Στρατηγικής την έχει ο Πρωθυπουργός/Πρόεδρος. Το βιβλίο ‘Duty’ του Robert Gates δίνει εικόνα σχετικά με τις εσωτερικές εργασίες του NSC, του Situation Room και των αρμοδιοτήτων του συνόλου των Αμερικανών αξιωματούχων στην διαδικασία λήψης αποφάσεων.
2. Είναι απαραίτητο να γίνει κατανοητός ο ακριβής ρόλος του εν λόγω Συμβουλίου. Αποτελεί τελείως διαφορετικό αντικείμενο η μελέτη γεω-στρατηγικών προκλήσεων, ο καθορισμός προτεραιοτήτων (μέσω ‘Λευκών Βίβλων’) και η παροχή στρατηγικής κατεύθυνσης στα επιτελεία με την διαχείριση κρίσεων Εθνικής Ασφάλειας. Το ΣΕΑ μπορεί να εννοηθεί ως φόρουμ το οποίο στην πρώτη περίπτωση προετοιμάζει το έδαφος για τις συνεδριάσεις των αρμόδιων αξιωματούχων και στην δεύτερη παρέχει τα υλικοτεχνικά μέσα ώστε οι φορείς λήψης αποφάσεων να έχουν πλήρη εικόνα του επιχειρησιακού επιπέδου. Η μελέτη των δραστηριοτήτων του Development, Concepts and Doctrine Center μπορεί να συμπληρώσει την εικόνα.
3. Το ΣΕΑ αποτελεί το ανώτατο επίπεδο στην πυραμίδα διοίκησης και συνεπώς δεν πρέπει να ερευνά τους τρόπους με τους οποίους θα επιτευχθούν οι κατευθύνσεις που δίνει. Αυτό εναπόκειται στα αρμόδια επιτελεία. Το τελευταίο κεφάλαιο στο βιβλίο ‘The Terrorist Hunters’ του Andy Hayman περιλαμβάνει χρήσιμα lessons learned.
4. Η κατηγοριοποίηση των απειλών πρέπει να γίνεται είτε από τα αρμόδια επιτελεία, είτε εάν επιθυμούμε την διυπηρεσιακή συνεργασία στον εν λόγω τομέα, πρέπει να συσταθεί ειδική υπηρεσία εκτίμησης απειλών. Η αρμοδιότητα του ΣΕΑ στον τομέα αυτόν θα πρέπει να περιορίζεται στην επικύρωση των πορισμάτων, λαμβάνοντας υπόψιν αποκλειστικά πολιτικές και επικοινωνιακές επιπλοκές. Το Joint Terrorism Analysis Center του Ηνωμένου Βασιλείου ενδεχομένως μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς.
5. Είτε με την μορφή φόρουμ, υπηρεσιών ανάλυσης στρατηγικού επιπέδου ή με την μορφή σύνθεσης ανώτατων πολιτικών και στρατιωτικών αξιωματούχων, το ΣΕΑ δεν πρέπει να εμπλέκεται στην εκπαίδευση στελεχών. Η αρμοδιότητα των πολιτικών και των αξιωματικών που θα το απαρτίζουν θα είναι ο καθορισμός της υψηλής στρατηγικής και η λήψη στρατηγικών αποφάσεων σε περίπτωση έκτακτων περιστατικών. Η αρμοδιότητα του μόνιμου προσωπικού θα είναι η παροχή υποστήριξής στην πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Αντιθέτως, το ΣΕΑ θα είναι αυτό που θα χρίζει εκπαίδευσης όσο αφορά το επιχειρησιακό επίπεδο και τα πρωτόκολλα διαχείρισης κρίσεων.

Είναι αναμφίβολο πως η δημιουργία ΣΕΑ θα συμβάλλει στην διατύπωση του οράματος της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας σχετικά με την Εθνική Ασφάλεια και θα αποτελέσει σημείο αναφοράς τόσο για την εκπόνηση δογμάτων, όσο και για την προμήθεια εξοπλισμών. Ένα σημείο όμως στο οποίο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή είναι η γκρι ζώνη μεταξύ αυτού που στο consulting αποκαλείται Discovery και Implementation. Πως θα διασφαλιστεί ότι τα ευρήματα και οι στόχοι του ΣΕΑ θα εφαρμοστούν στο επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο; Ποιος θα είναι ο φορέας που θα αναλάβει την μετουσίωση του οράματος σε πράξη και της στρατηγικής σε επιχειρησιακό πλάνο; Πόσοι Αξιωματικοί διαθέτουν εμπειρία πραγματικών επιχειρήσεων ώστε να παντρέψουν τα δύο στάδια διοίκησης; Επίσης, ποια είναι η διαδικασία λήψης αποφάσεων σε στρατηγικό επίπεδο; Πόσες επιλογές θα προσφέρονται στον Πρωθυπουργό για να αποφασίσει; Η αδυναμία επίλυσης των προαναφερθέντων θα καταστήσει το ΣΕΑ ανίκανο να συμβάλλει στην διαχείριση κρίσεων και χάραξης στρατηγικής.

Σε απάντηση δημοσιευθέντων στο Militaire άρθρων σχετικά με το ΣΕΑ, είναι χρήσιμο να επισημανθούν τα εξής:

1. Η κρίση των Ιμίων θα μπορούσε να έχει διαχειριστεί με καλύτερα αποτελέσματα εάν υπήρχαν οι αντίστοιχες υποδομές που θα καθιστούσαν την λήψη αποφάσεων από το πολιτικό επίπεδο ευχερέστερη. Η ύπαρξη του ΚΥΣΕΑ per se, είτε του ΣΕΑ προφανώς δεν επαρκεί. Χωράει ένα Situation Room στο Μέγαρο Μαξίμου; Όχι. Πρέπει να μετακινείται ο Πρωθυπουργός εν μέσω κρίσης για να φτάσει σε Κέντρο Επιχειρήσεων; Πάλι όχι.
2. Η λειτουργία του ΣΕΑ δεν αφορά το επίπεδο διοίκησης στο οποίο ανήκουν τα επιτελεία και συνεπώς δεν υποβαθμίζει τους στρατιωτικούς φορείς.
3. Όπως ήδη αναλύθηκε, είναι διαφορετική η λειτουργία σχεδίασης σε στρατηγικό επίπεδο, η παροχή συστημάτων πληροφοριών σε αξιωματούχους και η διαχείριση κρίσεων. Η παρουσία καθηγητών είναι παγκοσμίως αποδεκτή όσο αφορά την πρώτη λειτουργία αποκλειστικά.
4. Το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν βρίσκεται σε διαρκείς συγκρούσεις δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να έχει θεσμοθετημένους φορείς στρατηγικού σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων σε πολιτικό επίπεδο.
5. Η αδυναμία πρόβλεψης επιχειρησιακών απειλών που αντιμετωπίζει μια χώρα όπως η Αμερική, αφενός δεν είναι αρμοδιότητα του ΣΕΑ – το NSC είχε επισημάνει την τρομοκρατία ως απειλή στρατηγικού επιπέδου – και αφετέρου δεν υπάρχει αιτιότητα μεταξύ της ύπαρξης ΣΕΑ και της αποτυχίας πρόβλεψης των επιθέσεων της 11/9. Επίσης, μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής εκτίμηση ότι πρόκειται στο εν λόγω Συμβούλιο να προεδρεύει ο Πρωθυπουργός και όχι ο ΠτΔ.
6. Τα ΣΕΑ είναι φορείς που παντρεύουν το πολιτικό όραμα με την στρατηγική σχεδίαση. Δεν είναι δυνατόν να συμμετέχουν κόμματα της αντιπολίτευσης – σε καμία χώρα δεν συμβαίνει αυτό – καθώς ένας από τους λόγους για τους οποίους εκλέγεται μια κυβέρνησης είναι για τις προεκλογικές δεσμεύσεις της όσο αφορά την εθνική ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική.

Συμπερασματικά, εάν στόχος της δημιουργίας του ΣΕΑ είναι η ενοποιημένη δράση, η συγκέντρωση δυνάμεων και η επιτάχυνση διαδικασίας λήψης αποφάσεων τότε ίσως πρέπει να ξεκινήσουμε κοιτάζοντας τον αριθμό των Ειδικών Μονάδων στις Ένοπλες Δυνάμεις και στα Σώματα Ασφαλείας, τον τρόπο διαχωρισμού των αρμοδιοτήτων τους, την χρησιμότητα διατήρησης διαφορετικών αεροποριών, τις επικοινωνίες σε τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο, την δημιουργία ανεξάρτητου φορέα Red Teaming σε όλα τα επίπεδα διοίκησης, την δημιουργία fusion centres μεταξύ τακτικού επιπέδου και υπηρεσιών πληροφοριών, την ενδυνάμωση της Δύναμης ΔΕΛΤΑ και άλλα πολλά. Η διακλαδικότητα ξεκινάει από το τακτικό επίπεδο και καταλήγει στο στρατηγικό, όχι ανάποδα.

*Ο Ανθυποπλοίαρχος Λ.Σ. Μπαλτάκος Δημήτρης είναι βατραχάνθρωπος της Μ.Υ.Α., Research Fellow του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και κάτοχος διπλωμάτων ‘Σχεδίασης Επιχειρήσεων’ και ‘Διαχείρισης Κρίσεων’ από το Joint Special Operations University της USSOCOM και το Πανεπιστήμιο του Harvard αντίστοιχα.

Militaire.gr