Πτώση ΧΙΟΥΙ: Γιατί οφείλουμε στους νεκρούς πλήρη διαφάνεια στη διερεύνηση της τραγωδίας

Γράφει ο Δημήτριος Σούκερας*

 «Αυτό που πραγματικά κάνει κάποιος, μετράει! Όχι αυτό που ο ίδιος ,  είχε την πρόθεση να κάνει» , λέει ο Pablo Picasso. Ήταν Φεβρουάριος του 2016,  όταν  ελικόπτερο τύπου ΑΒ212 του Πολεμικού Ναυτικού κατέπεσε στην Κίναρο, όμως σήμερα 14 μήνες μετά βρισκόμαστε τρεις κηδείες μετά και τέσσερις εξόδιους ακολουθίες πριν, μια νέα ευκαιρία της πατρίδας μας, να αντιμετωπίσει ένα ακόμη τραγικό αεροπορικό ατύχημα με διαφορετικό τρόπο.

Τότε με άρθρο μου στον ηλεκτρονικό τύπο, επιχειρηματολογούσα για την αναγκαιότητα πλέον τα αεροπορικά και όχι μόνο ατυχήματα, στον χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων, ως κατ’ εξοχήν συστημικά να διερευνώνται με διαφάνεια και με την ολοκλήρωση της κάθε διερεύνησης, να ενημερώνονται για τα ευρήματα, τις διαπιστώσεις, τα συμπεράσματα και κυριότερα για τις συστάσεις ασφαλείας, τόσο οι αρμόδιες για την πραγματοποίηση αλλαγών, Ένοπλες Δυνάμεις, δια της ιεραρχίας τους, αλλά και το Κοινοβούλιο και βέβαια  οι οικείοι των εκλιπόντων, αλλά και η ευρύτερη κοινωνία.

Είναι το ελάχιστο που μπορεί να γίνεται  κάθε φορά για να αποδεικνύεται, πως οι εκάστοτε θυσίες των στρατιωτικών, που πράγματι δυστυχώς ποτίζουν  με το αίμα τους το δένδρο των αναγκαίων αλλαγών οδηγούν  τις Ένοπλες Δυνάμεις να εξελίσσονται διαρκώς  και να το αποδεικνύουν συνεχώς. Είναι ο μοναδικός τρόπος ώστε να γαληνεύουν οι ψυχές των οικείων των νεκρών, βεβαιούμενοι πως δεν έχασαν τους ανθρώπους τους άσκοπα και η θυσία τους δεν πήγε χαμένη. Είναι ανάγκη για τις Ένοπλες Δυνάμεις να αποδεικνύουν έμπρακτα  πως οι ενέργειές τους και οι πρακτικές που εφαρμόζουν είναι ανάμεσα στις επιλογές των καλύτερων, που υπερισχύουν διεθνώς. Είναι ουτοπία ορισμένοι να νομίζουν πως χαρακτηρίζοντας το οποιοδήποτε πόρισμα ως «απόρρητο», χωρίς ουδέποτε να το  ανακοινώνουν ή έστω τις αλλαγές που έθεσαν σε εφαρμογή, μετά από το οποιοδήποτε ατύχημα, είναι δυνατόν η κοινωνία να είναι ευχαριστημένη και να έχει πειστεί ο οποιοσδήποτε, ακόμη και ο «εχθρός», πως εκείνες λειτουργούν υποδειγματικά στον υπερθετικό βαθμό ετοιμότητας και αποτελεσματικότητας. Μάλλον αυτό που επιτυγχάνουν είναι να επιτείνουν την σύγχυση  και να διατηρούν το στρατιωτικό λειτούργημα ως «άβατο». Είναι αυτές οι βασικές λεπτομέρειες που επιτρέπουν στους «αδαείς» να συμπεριφέρονται μετέπειτα στους Στρατιωτικούς σαν σε πληβείους και όχι με τον σεβασμό που τους αρμόζει.

Να τους ενημερώσω πως στον 21^ο αιώνα ακόμη και το χθεσινό ατύχημα και η κάθε αντίδραση ως προς αυτό, αποτελεί αντικείμενο μελέτης και εξαγωγής επαρκών συμπερασμάτων για τον βαθμό εξέλιξης των Ενόπλων Δυνάμεων και την αποτελεσματικότητά τους, έστω κι αν αυτή η μελέτη γίνεται παρακολουθώντας μόνο τις δηλώσεις.

Επειδή πολλοί θα προβληματιστούν, θα σχολιάσουν την επαφή του ελικοπτέρου με τα καλώδια, θα συζητήσουν αν το πλήρωμα είδε ή δεν τα είδε πριν, γιατί επέλεξε το συγκεκριμένο ίχνος πτήσης, γιατί ήταν τόσο χαμηλά, αν είχε πλήρη γνώση του καιρού, στο σημείο της πτώσης, αν τελικά η πτήση έπρεπε να γίνει στον συγκεκριμένο χρόνο, θα μιλήσουν για ανθρώπινο λάθος, για μια τεχνική βλάβη, μια ριπή ανέμου, για πολλαπλές αιτίες, αλυσίδες που κρίκοι τους δεν κόπηκαν και οδήγησαν στο ατύχημα, να τους διευκολύνω πραγματοποιώντας την διερεύνηση της μιας παραγράφου.

Άμεση αιτία (immediate cause) του ατυχήματος ήταν η επαφή τμήματος του ελικοπτέρου με τα καλώδια και οι δυνάμεις που δημιουργήθηκαν μετά από αυτό. Αν όμως τα ατυχήματα συμβαίνουν από συνδυασμό άμεσων αιτιών και λανθανόντων συνθηκών τότε οι κίνδυνοι που αντιμετώπιζε το πλήρωμα και θα μπορούσαν να οδηγήσουν στον θάνατο βρισκόταν από την πιθανότητα άμεσες αιτίες να αναδυθούν υπερνικώντας εξασθενημένες ή αδύναμες άμυνες. Με άλλα λόγια  αν επιδερμικά ορισμένοι ομιλούν για ποσοστά 70%-80%-90% ανθρώπινου λάθους σε κάθε ατύχημα, κατηγορώντας τον Δήμο και τον Κωνσταντίνο, να τους ρωτήσω ποιος θα λογοδοτήσει για το υπόλοιπο 30%-20%-10%; Για αυτό και μια διερεύνηση αποτυχιών ή αστοχιών πρέπει να δημοσιοποιηθεί. Κι αν το σύστημα υφιστάμενων διαδικασιών, διαταγών, προβλέψεων  είναι τέλειο μπορεί να φοβάται μια διερεύνηση για να αποδείξει πως το δικό του 30%-20%-10% μερίδιο ευθύνης, λειτούργησε άψογα;

Δυστυχώς η κοινωνία δεν γνωρίζει πως η εμπλοκή ελικοπτέρου σε ατύχημα με καλώδια στο 100% των περιπτώσεων, όπως φαίνεται σε έρευνα της Αυστραλιανής Επιτροπής Διερευνήσεων(ATSB),οδηγεί είτε σε καταστροφή του ελικοπτέρου είτε σε βαρύτατες ζημιές. Το συνηθέστερο σημείο επαφής των καλωδίων είναι 37,1% το κυρίως στροφείο, όπως μάλλον στην περίπτωσή μας(από την φωτογραφία που κυκλοφορεί).Ενώ υπάρχει άλλη έρευνα του 2008 της Αμερικάνικης FAA που αποδεικνύει πως η εμπειρία του χειριστή δεν είναι παράγοντας του ατυχήματος, αντίθετα διαπιστώνει πως στην μείωση ατυχημάτων τέτοιου είδους θα επενεργούσε θετικά, σε ποσοστό 56%, η εκπαίδευση των χειριστών σε αποφυγή κινδύνων από τα καλώδια σε χαμηλά ύψη. Το συγκεκριμένο ελικόπτερο έφερε σύστημα κοπής καλωδίων (Wire Cutters) αλλά δυστυχώς όπως είναι εμφανές η ταχύτητά  και η γωνία επαφής αλλά και το σημείο επαφής με τα καλώδια ,  δεν απέτρεψε το ατύχημα, όπως συμβαίνει στο 51% των περιπτώσεων. Δυστυχώς  το ανθρώπινο μάτι σαν αισθητήριο όργανο εμφανίζει αδυναμίες εκ κατασκευής που δεν επιτρέπουν την αποδοτικότητα αντίληψης μιας κι ενδεικτικά η εστίασή του κινείται σε εύρος 6⁰ ενώ πραγματοποιεί screening σε τόξα 15⁰.

Νομίζω έχει αξία για τις αδικοχαμένες ζωές των χειριστών, να βεβαιωθεί, πως οι όποιες αποφάσεις τους ελήφθηκαν με βάση όσα είχαν εκπαιδευθεί και την ώρα του ατυχήματος ενεργούσαν θεωρώντας πως έκαναν το καλύτερο για την πατρίδα τους. Έτσι έγκειται στην πατρίδα, τις Ένοπλες Δυνάμεις, το ΓΕΣ, νηφάλια να διαπιστώσει τις αλλαγές που πρέπει να πραγματοποιήσει. Έχω εμπιστοσύνη  στον κ. Αρχηγό ΓΕΣ!  Όπως λέει ο Kevin Burns(2016) «είναι μονίμως άλλοι που διαιωνίζουν την μετριότητα, μιλούν μόνο  για συμμόρφωση και έχουν αποτύχει να υιοθετήσουν την ασφάλεια ως αξία και όχι ως υποχρέωση».

*Ο Δημήτριος Σούκερας είναι απόστρατος Αξιωματικός της Αεροπορίας Στρατού και χειριστής ελικοπτέρων, πλήρες μέλος της παγκόσμιας κοινότητας διερευνητών αεροπορικών ατυχημάτων ISASI και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του San Jose State University των ΗΠΑ που διδάσκει σε μεταπτυχιακούς φοιτητές αεροναυπηγικής διερεύνηση ατυχημάτων. Είναι κάτοχος MBA(ER) από το Πανεπιστήμιο του Leicester του Ηνωμένου Βασιλείου με πτυχιακή που σχετίζεται με την ασφάλεια των πτήσεων η οποία από το 2013 βρίσκεται στον δικτυακό τόπο του IHST(International Helicopter Safety Team), ενός διεθνούς οργανισμού για την μείωση του δείκτη των ελικοπτέρων παγκοσμίως.

Συνεργάζεται στενά και με την ΕΔΑΑΠ (Ελληνική Επιτροπή Διερεύνησης Αεροπορικών Ατυχημάτων & Ασφάλειας Πτήσεων) και έχει διερευνήσει ατυχήματα της πολιτικής αεροπορίας είτε ως επικεφαλής διερευνητής, είτε ως τεχνικός σύμβουλος, ενώ δύο φορές έχει γίνει δεκτός να παρουσιάσει papers στο ετήσιο Συνέδριο των Ευρωπαίων Διερευνητών Αεροπορικών Ατυχημάτων (ESASI).