Ο Στρατιωτικός Ηγέτης σήμερα. Ασκητής ή Διπλωμάτης;

Γράφει ο

Ευάγγελος Πνευματικός            

Σε παλαιότερο άρθρο παρουσιάστηκαν τα τρία πρότυπα  του στρατιωτικού ηγέτη (μαχητής, τεχνοκράτης , άνθρωπος). Διαφαίνεται ότι το πρότυπο του τεχνοκράτη ηγέτη συναντά δυσκολίες στην αντίληψη ορισμένων. Ο στρατιωτικός ηγέτης είναι για πολλούς ταυτισμένος με το πεδίο της μάχης, ενσαρκώνει τον στρατιώτη και οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση προκαλεί αμφισβήτηση.

Στο παρόν άρθρο γίνεται εμβάθυνση των προτύπων βάσει της εμπειρίας της Ε/Τ κρίσης των Ιμίων καθώς και των παραμέτρων που επιδρούν σήμερα στην ηγεσία των ΕΔ (δημοσιονομική κρίση, μεταναστευτικό, γεωπολιτικές εξελίξεις στην ΝΑ Μεσόγειο).

Ο Α/ΓΕΕΘΑ της κρίσης των Ιμίων, ένα χρόνο αργότερα το 1997 γράφει το βιβλίο «Εθνική Στρατηγική και Χειρισμός Κρίσεων». Κατατάσσει τους στρατιωτικόυς ηγέτες σε τρεις κατηγορίες. Οι χαρισματικοί, οι περιορισμένοι στα αυστηρά πλαίσια του καθήκοντος και όσοι αξιοποιούν τις ευκαιρίες. Οι χαρισματικοί ηγέτες είναι δυναμικοί, με αυτοπεποίθηση, διατηρούν επαφή με τους υφισταμένους τους, είναι μορφωμένοι, ασκητικοί και ακέραιοι. Εμπνέουν εμπιστοσύνη και θαυμασμό, λαμβάνουν εύκολα αποφάσεις και έχουν την υποστήριξη της στρατιωτικής οικογένειας. Σημειώνεται ότι εμφανώς απουσιάζει η αναφορά για υποστήριξη της πολιτικής ηγεσίας.

Πολλά χρόνια αργότερα το 2015 ο Ναύαρχος Λυμπέρης γράφει το βιβλίο «Ο Δρόμος των Στρατιωτικών». Εκεί δίνει έμφαση στην ηθική επιρροή του αξιωματικού, που θα λειτουργεί ως κοινωνικό πρότυπο με γνωρίσματα το ασκητικό πνεύμα, τον ασκητικό βίο, τη φιλοπατρία, την δικαιοσύνη και την γνώση. Αναφέρει ότι υπάρχουν κοινοί τόποι μεταξύ ασκητικού και στρατιωτικού βίου, επισημαίνοντας συνεχώς την αναγκαιότητα του ασκητικού πνεύματος στις ΕΔ.

Το ασκητικό πνεύμα του στρατιωτικού σχετίζεται με την προσήλωση στο καθήκον και την αφοσίωση στα ιδανικά της Πατρίδας. Ο ασκητικός βίος όμως είναι πολλές φορές μοναχικός και ξεφεύγει από τα όρια των αντοχών της πραγματικότητας (μη ρεαλιστικός), αν λάβουμε υπόψη την αποστολή των ΕΔ και τον ρόλο των στρατιωτικών ηγετών. Οι ΕΔ είναι πολυδιάστατοι οργανισμοί με ποικίλες αλληλεπιδράσεις και διεπαφές σε επίπεδο ηγεσίας. Ο ασκητισμός θέλγει, δείχνει ηρωισμό και εντιμότητα, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι ταιριάζει σε όλα τα επίπεδα της στρατιωτικής ηγεσίας και κυρίως στο στρατηγικό.

Είναι γνωστό ότι υπάρχει μία διαχρονική αντιπαράθεση για τις ευθύνες του κακού  χειρισμό της ε/τ κρίσης  το 1996. Αυτό  όμως που αναδείχθηκε ήταν η κακή συνεργασία και η έλλειψη επικοινωνίας του Α/ΓΕΕΘΑ με τον πρωθυπουργό και τον ΥΠΕΞ. Επίσης ο Α/ΓΕΕΘΑ είχε δυσκολίες συννενόησης στο διπλωματικό πεδίο (κυρίως με τους Αμερικανούς). Οπότε μάλλον το πρότυπο του ασκητή ηγέτη δεν λειτούργησε επαρκώς καθώς ο Ναύαρχος απομονώθηκε και αποκόπηκε από πολλές πλευρές (πολιτικοί – διπλωμάτες), διοχετεύοντας όλη την ενέργεια του στο επιχειρησιακό πεδίο της κρίσης (θεωρία ασκητισμού), όπου οι ΕΔ είχαν σαφή υπεροχή. Η επίλυση όμως της κρίσης ήρθε από το διπλωματικό πεδίο.

Θα πρέπει όμως να διακρίνουμε τα επίπεδα που λειτουργεί ο στρατιωτικός ηγέτης (κατώτερο, μέσο, ανώτερο) για να προσεγγίσουμε όσον το δυνατόν αντικειμενικότερα το θέμα. Ο Α/ΓΕΕΘΑ βρίσκεται στο ανώτερο (στρατηγικό) επίπεδο και αποτελεί την ενσάρκωση της εξειδίκευσης, της σοφίας και της εμπειρίας των ΕΔ. Λειτουργεί σχεδόν μόνιμα σε Διακλαδικό, Πολιτικό – στρατιωτικό, Διυπηρεσιακό, Διυπουργικό και Διεθνές / Πολυεθνικό περιβάλλον. Είναι ο σύμβουλος ή και ο χειριστής θεμάτων που άπτονται της Αμυντικής Διπλωματίας και της Πολιτικο – στρατιωτικής συνεργασίας. Υπηρετεί την Πολιτική Εθνικής Άμυνας και την αποτροπή των κρίσεων και του πολέμου. Ο ασκητής ηγέτης στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον ταιριάζει καλύτερα στο κατώτερο (τακτικό) και μέσο (επιχειρησιακό) επίπεδο, παρά στο ανώτερο (στρατηγικό). Στο στρατηγικό επίπεδο χρειάζεται ο ηγέτης να διακρίνεται από ευρύτατη σκέψη και λειτουργία, κυρίως με την λογική και λιγότερο με το συναίσθημα.   

Από το 2011 μέχρι το 2015 Α/ΓΕΕΘΑ ήταν ο Στρατηγός Κωσταράκος, ο οποίος ήταν ένθερμος υποστηρικτής της εξωστρέφειας των στρατιωτικών. Έκανε συνεχώς επαφές με τους ομολόγους του, κινήθηκε δυναμικά στον χώρο της πολιτικό – στρατιωτικής διπλωματίας και επικοινωνούσε άνετα με προέδρους, πρωθυπουργούς, ΥΠΕΞ, διπλωμάτες , αξιωματούχους κ.λ.π. Διεκδίκησε με αξιώσεις και έχασε την προεδρία της στρατιωτικής επιτροπής του ΝΑΤΟ, επανήλθε και κέρδισε την προεδρία στην στρατιωτική επιτροπή της ΕΕ. Ταυτόχρονα επικρίθηκε σφοδρότατα διότι δεν έδωσε βαρύτητα στο ποίμνιό του (στράτευμα) και επήλθαν σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις (αποδοχές, λειτουργικός Π/Υ, εξοπλιστικά). 

Τα βήματα του πρώην Α/ΓΕΕΘΑ ακολουθεί και ο νυν Ναύαρχος Αποστολάκης. Οι φωτογραφίες με τον Αμερικανό πρέσβη, τον Ύπατο Αρμοστή του ΟΗΕ για το μεταναστευτικό και άλλους αξιωματούχους, μπροστά από τον πίνακα του Εευθερίου Βενιζέλου δείχνουν τη βούλησή του για άμυνα και διπλωματία. Κάνει συνεχείς επαφές στο πολιτικό – στρατιωτικό επίπεδο. Γνωρίζει ότι πολλές ιδέες διαμορφώνονται στις δεξιώσεις και προτιμά να γίνεται έγκαιρα κοινωνός. Ταυτόχρονα συντηρεί το πρότυπο του μαχητή ηγέτη κάνοντας πτώση με αλεξίπτωτο με το χαμηλόβαθμο στρατιωτικό προσωπικό. Όσον αφορά το ποίμνιο του (στράτευμα) δεν έχουμε απτά δείγματα. Η αναμενόμενη συζήτηση και η εν συνεχεία ψήφιση του νέου ειδικού μισθολογίου των στρατιωτικών θα καταδείξει την βούληση του Α/ΓΕΕΘΑ. Άν το αφήσει στην πολιτική ηγεσία και στις ενώσεις,  μάλλον θα καταγράψει ανάλογη κριτική με τον προκάτοχό του.

Σημαντικές  κινήσεις στον χώρο της αμυντικής διπλωματίας κάνουν και οι Α/ΓΕ. Πρόσφατα είδαμε τον Α/ΓΕΣ στην Γαλλία, τον Α/ΓΕΝ στις ΗΠΑ και τον Α/ΓΕΑ στην Τουρκία.

Στο πλαίσιο άσκησης της αμυντικής διπλωματίας καλό είναι βέβαια να υφίσταται αποφυγή  «μετάλλαξης» των στρατιωτικών ηγετών για συγκερασμό με την «υψηλή κοινωνία» και τον θελκτικό τρόπο διαβίωσης (δεξιώσεις, ταξίδια, ξενοδοχεία αστέρων κ.λ.π.). Η συντριπτική πλειοψηφία των στρατιωτικών προέρχεται από μικρο-μεσαίες οικογένειες με καθημερινό αγώνα επιβίωσης, ειδικότερα την παρούσα περίοδο. Η αμυντική διπλωματία είναι αναγκαία και επιβαλλόμενη, αλλά με μέτρο και ασκητικό πνεύμα. Η καλλιέργεια σχολών νομεκλατούρας εντός ΕΔ , δεν συνάδει με την έξωθεν εικόνα, την εμπιστοσύνη του λαού,  το ήθος και την ηθική των ΕΔ. Πιθανόν κάποιοι στρατιωτικοί ηγέτες να «ζουν το όνειρό τους» ξεχνώντας από που ξεκίνησαν και ποιους αντιπροσωπεύουν.

Η αμφίσυμη γλώσσα των πολιτικών και της διπλωματίας δεν είναι γνωστή στους περισσότερους στρατιωτικούς και εν πολλοίς υφίσταται μία αποτροπιαστική προσέγγιση στο άκουσμα του διπλωμάτη ηγέτη. Η έννοια και η πρακτική της διπλωματίας είναι αντίθετες με τις ηθικές αρχές (βίβλο) που εκπαιδεύονται οι στρατιωτικοί (ειλικρίνεια, ευθύτητα, σταθερότητα απόψεων, εμμονή, αξιοπιστία, εμπιστοσύνη). Γι αυτό και πολλοί στρατιωτικοί επιλέγουν τον φυσικό τους χώρο στο πρότυπο του ασκητή ηγέτη.

Όμως δύσκολους στη συνεργασία ΥΠΕΞ είχε και θα έχει η πατρίδα μας, ενώ πάντα θα δεχόμαστε παρεμβάσεις από αμφιλεγόμενους και ετερόκλητους ξένους διπλωμάτες. Γι αυτό λαός , Ένοπλες Δυνάμεις και κυβέρνηση θα πρέπει να έχουν συναντίληψη και συνέργεια σε μία κρίση. Οπότε οι πολιτικοί οφείλουν να συνεργάζονται και να επικοινωνούν με τους στρατιωτικούς και το αντίστροφο. Σε αυτή την κατεύθυνση χρειάζεται σπουδή εκατέρωθεν και αλλαγή νοοτροπίας και πρακτικής όπου χρειάζεται.

Militaire.gr