Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΕΛΔΥΚ! Εις μνήμην του ηρωικού διοικητή του στρατοπέδου της Π.Σταυρουλόπουλου

Γράφει ο ιστορικός-ερευνητής

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ

Ο  Ταξχος ε.α.  Π.Σταυρουλόπουλος πριν τον Αύγουστο του 1974 υπηρετούσε με τον βαθμό του Ανχη ΠΖ,  στο Αρχηγείο Στρατού στην Αθήνα.
Την 13/7/74 διετάχθη να συνοδεύσει με το Αρματαγωγό «Λέσβος» που είχε Κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Ελ.Χανδρινό, την σειρά αντικατάστασης των απολυόμενων της ευρισκόμενης στην Κύπρο δυναμης της ΕΛ.ΔΥ.Κ.

Ευρισκόμενοι εν πλω, έλαβαν γνώση για το προδοτικό πραξικόπημα κατά του Προέδρου της Κυπριακης Δημοκρατίας, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’  από στελέχη της Εθνικής Φρουράς.
Διετάχθησαν να επιστρέψουν στα ελληνικά χωρικά ύδατα και δη στην Λίνδο Ρόδου. Ακολούθως μετά την επικράτηση του πραξικοπήματος έλαβαν διαταγή να πλεύσουν ξανά προς Κύπρο όπου έφθασαν το μεσημέρι της 19/7/74.
Παρέλαβαν τους απολυόμενους ΕΛΔΥΚάριους και αφού αποβίβασαν τους αντικαταστάτες τους απέπλευσαν την νύχτα της 19 προς 20 Ιουλίου 1974 για επιστροφή στην Ελλάδα.
Ευρισκόμενοι κοντά στην Πάφο, διετάχθησαν να αποβιβασθούν με τις ακατους του Αρματαγωγού στην πόλη και με φορτηγά που επιτάχθηκαν να σπεύσουν μέσω Τρόοδος να  πλαισιώσουν τους ήδη ευρισκόμενους στο στρατόπεδο της ΕΛ.ΔΥ.Κ., υπόλοιπους άνδρες του συντάγματος, όπως και έγινε με ημερομηνία άφιξης την επομένη το πρωί 21/7/74.

Ο Ανχης ΠΖ Π.Σταυρουλόπουλος ως μη οργανικά ανήκων στην ΕΛ.ΔΥ.Κ. διετάχθη να αναλάβει την διοίκηση σε ένα Τάγμα Επίστρατων στην Λάρνακα, όπως και έγινε.
Αργότερα κατά την διάρκεια της εκεχειρίας διετάχθη να αναλάβει την διοίκηση ενός Τάγματος, ο διοικητής του οποίου τραυματίστηκε σοβαρά.

Την 10/8/74 με διαταγά του Αρχηγού Στρατού ανέλαβε τα καθήκοντα του υποδιοικητή της ΕΛ.ΔΥ.Κ., στην θέση του Ανχη ΠΖ Κ.Παπαγιάννη ο οποίος διετάχθη να επαναπατριστεί λόγω της συμμετοχής του στο πραξικόπημα κατά του Αρχ.Μακαρίου.

Την 13/8/74 με διαταγή του Αρχηγού Στρατού ανέλαβε τα καθήκοντα του Στρατοπεδάρχη. από το απόγευμα της ίδιας ημέρας έμεινε επικεφαλής της δυνάμεως αμύνης του στρατοπέδου αποτελούμενης εκ δυο λόχων τυφεκιοφόρων μειωμένης σύνθεσης, διμοιρίας του λόχου βαρέων όπλων και του λόχου διοικήσεως συντάγματος, συνολικής δύναμης 317 ανδρών.

Ο διοικητής, το επιτελείο και η υπόλοιπη δύναμη της ΕΛ.ΔΥ.Κ., αποσύρθηκαν αρχικά σε απόσταση 5 χλμ στα μετόπισθεν και ακολούθως 16 χλμ στα μετόπισθεν.

Την αμέσως επομένη πρωία ξέσπασε η τουρκική επιχείρηση «Αττίλας-2» μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων στην Γενεύη των διπλωματικών αντιπροσωπειών Ελλάδος-Τουρκίας και Κύπρου.

Δύναμη εκ 6,900 Τούρκων επιτέθηκε με σφοδρότητα κατά του ελληνικού στρατοπέδου, υποστηριζόμενη απο αεροπορία, πυροβολικό και 3 ίλες μέσων αρμάτων ‘ητοι 45 άρματα.

Η δύναμη πυρός της ΕΛ.ΔΥ.Κ. στηρίχθηκε στον ατομικό οπλισμό των ανδρών και σε 2 ΠΑΟ των 106 χιλιοστών καθώς και ολίγων όλμων των 57 χιλιοστών. Μοναδική υποστήριξη της μονάδος υπήρξε απο την 187 ΜΠΠ με ανασχετικές βολές κατέ των αρμάτων μάχης των Τούρκων.

Ο συσχετισμός δυνάμεων ηταν δραματικά εις βάρος της ΕΛ.ΔΥ.Κ. ητοι ένας ΕΛΔΥΚαριος έναντι είκοσι δύο Τούρκων (1:22).
Ο οπλισμός επίσης.
Ο ατομικός οπλισμός της ΕΛ.ΔΥ.Κ. τυφέκια Μ1 και ολίγα FN-FAL για τους οπλίτες, αυτόματες αραβίδες Τόμσον για τους υπαξιωματικούς και πιστόλι 0.45” για τους αξιωματικούς, έναντι τυφεκίων G-3 τουρκικής κατασκευής των Τούρκων.

Οι άνδρες της ΕΛ.ΔΥ.Κ. είχαν τοποθετηθεί από τον Συνταγματάρχη διοικητή του Συντάγματος Ν.Νικολαϊδη ως εξης:
2ος λοχος  τ/φ εντός στρατοπέδου με μέτωπο την τουρ.δυ.κ. και τα νώτα του στρατοπέδου.
4ος λοχος  τ/φ εντος στρατοπέδου με μέτωπο προς Γερόλακκο
Λόχος διοικήσεως εκτός στρατοπέδου στο παράπλευρο ύψωμα β’
διμοιρία βαρέων όπλων εκτός στρατοπέδου και εμπροσθεν κτιρίου «Σχολής Γρηγορίου»
διοικηση μαχης και διαβιβασεις επι του υψωματος Ιερού Ναού Αγ.Γεωργίου ΕΛ.ΔΥ.Κ., εντός του στρατοπέδου 150 μέτρα από το μέτωπο μάχης.

Η διαταγή του στρατοπεδάρχη Ανχη Π.Σταυρουλόπουλου προς τους διοικητές λόχων και επικεφαλής Λ.Β.Ο. κ.κ. Κωνσταντούλα, Ιωαννίδη, Δελλή , ηταν «άμυνα μεχρις εσχάτων».
Τους εγινε σαφές οτι εις περίπτωση που η άμυνα σπάσει λόγω της υπεροπλίας των Τούρκων σε άνδρες και πολεμικό υλικό, η μάχη θα συνεχισθεί εντός του στρατοπέδου και μόνον όταν αυτή καταστεί απελπιστική θα διαταχθεί απαγκίστρωση και αυτό μόνο κατόπιν προσωπικής διαταγής του κ.Σταυρουλόπουλου (αυστηρώς προσωπική διαταγή).

Α’ μέρα αμύνης (14/8/74)
Οι Τούρκοι την 14/8/74 πιστεύοντας οτι η υπεροπλία τους σε άνδρες και υλικό ήταν από μόνη της ικανή να κάμψει τους Έλληνες μαχητές επιτέθηκαν υπό την συνεχή υποστήριξη της αεροπορίας τους κατά του στρατοπέδου τέσσερις φορές.
Όλες οι επιθέσεις απεκρούσθησαν απο τους υπερασπιστές του στρατοπέδου προκαλώντας μεγάλες απώλειες στους επιτιθέμενους, ενώ οι ημέτερες απώλειες ήταν μόνο τραυματίες.
το ηθικό των ανδρών λόγω της παρουσίας του επικεφαλής (Ανχη Σταυρουλόπουλου) πλησίον της πρώτης γραμμής αμύνης.

Β’ μέρα αμύνης (15/8/74)
Κατά την δεύτερη μέρα οι Τούρκοι είχαν αρχικά επικεντρωθεί εναντίον της επίθεσης στην Λευκωσία στο προάστειο του Αγίου Παύλου της πόλεως του Αγίου Δομετιου, όπου επικεφαλής των ημετερων δυνάμεων ηταν ο Τχης ΠΖ Δημήτριος Αλευρομάγειρος. Όταν οι Τούρκοι δεν κατάφεραν τίποτα και εκεί, ξαναέστρεψαν την επιθετική ορμή τους κατά της ΕΛ.ΔΥ.Κ. με δυο επιθέσεις, οι οποίες επίσης απεκρούστηκαν, με σοβαρές απώλειες για τους Τούρκους.
Το βραδυ της ίδιας ημέρας ο κ.Σταυρουλόπουλος περιήλθε όλα τα ορύγματα και χαρακώματα και έδωσε θαρρος και οδηγίες στους αξιωματικούς, υπαξιωματικους και οπλιτες που αμύνονταν  ηρωικά επι 48 ώρες ήδη.
Ταυτόχρονα ο κ.Σταυρουλόπουλος – όπως αναφέρεται και στην αναφορά του προς το Αρχηγείο Στρατού μετά τον πόλεμο – ζήτησε ενισχύσεις σε τεθωρακισμένα και υγειονομικό υλικό καθότι οι ιατροί του συντάγματος είχαν ακολουθήσει την διοίκηση στα μετόπισθεν. Παρότι του δόθηκαν διαβεβαιώσεις ακάμα και από τον δντη δ/ΥΓ του ΓΕΕΦ για ικανοποίηση του αιτηματός του, ούτε ιατροί ουτε υγειονομικό υλικό του εδόθησαν.

Γ΄μερα αμυνης (16/8/74)
Την τρίτη μέρα οι Τούρκοι αντιλαμβανόμενοι ότι έχουν λίγες ώρες μέχρι την έναρξη της συμφωνηθείσας εκεχειρίας, έριξαν όλες τις δυνάμεις τους κατά του στρατοπέδου, σε συνεχείς επιθέσεις – γιουρου’υσια, οι οποίες όλες αποκρούστηκαν. Οι βολές της 187 ΜΠΠ συνέχισαν να κρατούν τα άρματα των Τούρκων μακριά απο τα συρματοπλέγματα του στρατοπέδου.
Δυστυχως κατα την 11.00 οι βολές της 187 ΜΠΠ σταμάτησαν. Η επίσημη δικαιολογία ήταν οτι τελείωσαν τα βλήματα. Εκ των υστερων ιστορικοί ερευνητές αποκάλυψαν οτι βλήματα υπήρχαν. Απλά η δκση ΠΒ/ΓΕΕΦ την διέταξε να στρέψει τα πυροβόλα της προς το μέτωπο Μόρφου και να εκτελέσει βολές προς εκείνη την κατεύθυνση. Μολαταύτα ακόμα και έτσι, η ΕΛ.ΔΥ.Κ. μπορούσε να υποστηριχθει απο την 182 ΜΠΠ που είχε ταχθεί πλησίον, η οποία όμως δεν άνοιξε ποτέ πυρ.
Κατόπιν τούτου τα άρματα των τούρκων χωρις το ανασχετικό μπαράζ του ελληνικού πυροβολικού και την παντελή έλλειψη αντιαρματικών όπλων της ΕΛ.ΔΥ.Κ. κατάφεραν και πέρασαν μέσα στην γραμμή αμύνης εκτός στρατοπέδου επι του υψώματος β’ όπου μαχόταν ο λόχος διοικησεως ητοι άνδρες του μηχανικού, των διαβιβάσεων, του εφοδιασμού-μεταφορών, του υγειονομικού, του ταχυδρομικού, του τεχνικού κλπ.
Η μαχη εξελίχθηκε σώμα με σώμα – μέχρι που ο επικεφαλής της διμοιριας ΜΧ Λοχαγος ΜΧ Σταυριανάκος εφονεύθη μαχόμενος ηρωικώς. Τότε οι δυνάμεις αμυνης κατ εντολη του διοικητου του Λ/δκσεως Τχη ΠΖ Δελλή άρχισε μάχες απαγκιστρώσεως εκ του υψώματος.
Με ορατο πλέον κίνδυνο να υπερκεραστούν οι άνδρες οι οποίοι μάχονταν εντός του στρατοπεδου και να χτυπηθουν απο τα πλαγια και απο τα νωτα, αφου σταθμισε καλα την κατασταση, ο κ.Σταυρουλοπουλος διεταξε περι την 14.00 «απαγκιστρωσιν εν ημερα και υπο την ισχυραν πιεσιν του εχθρου».
Οι Τουρκοι λογω του οτι βρεθηκαν αναμεμιγμενοι με τους ελληνες μαχητες και εχοντας λογω ΝΑΤΟ  ιδιου τυπου στολες, αρχισαν να πυροβολουν ανεξελεγκτα με αποτελεσμα να εξοντωσουν οι ιδιοι πολλους ομοεθνεις ανδρες τους. Ένα τρυκ επισης του Αντισμηναρχου Κολλια με τους ανδρες των Διαβιβασεων καταφερε να στρεψει τους βομβαρδισμους της τουρκικης αεροποριας κατα των επιτιθεμενων ομοεθνων τους τουρκων στρατιωτων.
Κατα την απαγκιστρωση παρουσιαστηκαν σκηνες απειρου ηρωισμου και αυτοθυσιας, πολλες απο τις οποιες αναφερονται στις αναφορες του κ.Σταυρουλοπουλου.
Ο 2ος λοχος ο οποιος δεν ελαβε την διαταγη απαγκιστρωσης κινδυνεψε να περικυκλωθει και μονο το γεγονος οτι ο κ.Σταυρουλοπουλος  το αντεληφθη εγκαιρα και εσπευσε εν μεσω πυρων με το τζιπ του να τους ειδοποιησει δια ζωσης, τους εσωσε. Το γεγονος οτι ακομα κυματιζε η ελληνικη σημαια εντος του στρατοπεδου τον εκανε να αντιληφθει οτι ο 2ος λοχος ηταν ακομα μεσα και οι ανδρες του μαχονταν. Ενας απο τους τελευταιους που εγκατελειψαν απο την κεντρικη πυλη το στρατοπεδο ηταν ο ιδιος ο κ.Σταυρουλοπουλος, αφου πρωτα διεσωσε την ελληνικη σημαια του στρατοπεδου.

Για αυτην την αυτοθυσια του επικεφαλης τους Αντισυνταγματαρχη για να τους σωσει οι ΕΛΔΥΚαριοι εκτοτε τον αποκαλουν «ο πατερας μας» μεχρι και σημερα!

Οι τουρκοι κατα την τριημερη αυτην μαχη η οποια ειρησθω εν παροδω διδασκεται απο την βρεττανικη στρατιωτικη ακαδημια ως «η πιο ανιση μαχη των νεωτερων χρονων», ειχαν απωλειες σε νεκρους κατα τους παρατηρητες του ο.η.ε. 700 νεκρους, κατα τους παρατηρητες των βρεττανων 800 νεκρους – που ειναι η πιο πιθανη εκδοχη – κατα δε τριτους μη στρατιωτικους παρατηρητες, περι τους 1.000 νεκρους! (οπως προανεφερα η πιο ρεαλιστικη εκδοχη ειναι των αγγλων που τους υπολογισαν σε 800 νεκρους και 1.700 τραυματιες).

Η Πολιτεια μετα το τελος των εχθροπραξιων κρατησε τον κ.Σταυρουλοπουλο μεχρι την ιεραρχικη προαγωγη του σε συνταγματαρχη το 1975 ως υποδιοικητη της ΕΛΔΥΚ
μετα την προαγωγη του μετετεθη σε ανενεργη θεση διοικητου ταγματος επιστρατευσεως στην Κρητη, μοναδα αποτελουμενη απο μονο 20 οπλιτες και εφ.αξιωματικους.
Μετα την διετια της υπηρεσιας του στο ταγμα επιστρατευσεως, απεστρατευθη με τον βαθμο του μινι-ταξιαρχου.

Απεβιωσε χθες σε ηλικια 92 ετων (γεννηθεις την 31/12/1925)