Η Ελλάδα εγκλωβισμένη στα αδιέξοδα των διπλωματικών επιλογών της στην Μεσόγειο

Ανάλυση του Χρήστου Καπούτση

Η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο και  η αξιοποίηση του υποθαλάσσιου ορυκτού πλούτου,  σε ένα διεθνές περιβάλλον σταθερότητας και ασφάλειας, είναι τα ζητήματα που βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων των τριμερών συναντήσεων, Ελλάδας, Κύπρου και  Αιγύπτου, αλλά και  Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ. Και τα  ίδια θέματα, θα είναι στην ατζέντα των συζητήσεων και στην τετραμερή συνάντηση  Ισραήλ,  Ελλάδας, Αιγύπτου και Κύπρου, που θα πραγματοποιηθεί μέχρι το τέλος του 2016.

Στόχος της Ελλάδας είναι η υπογραφή μιας ενεργειακής συνεργασίας  Ελλάδας- Κύπρου- Αιγύπτου και Ισραήλ, παράλληλα , με την οριοθέτηση των μεταξύ τους, θαλάσσιων συνόρων. Αυτή η εξέλιξη όμως, προϋποθέτει  την πλήρη αναγνώριση των δικαιωμάτων του  Καστελλόριζου και της Μεγίστης, δηλαδή την αποδοχή ότι διαθέτουν δική τους ΑΟΖ.  Όπως είναι γνωστό, η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ότι τα δύο ελληνικά νησιά έχουν δική τους ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα. Με τον τρόπο αυτό, η Άγκυρα θέλει να  αποτρέψει την τριπλή οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων Αιγύπτου- Κύπρου- Ελλάδος, που μαζί με την ΑΟΖ του  Ισραήλ δημιουργούν  μία ενιαία ζώνη εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου, από την οποία αποκλείεται η Τουρκία.    

  Πάντως, παρότι οι σχέσεις του προέδρου της Αιγύπτου   με τον τούρκο ομόλογό του  Ταγίπ Ερντογάν, είναι κάκιστες, εντούτοις,  διπλωμάτες του αιγυπτιακού υπουργείου δεν είναι πολύ πρόθυμοι  στην υπογραφή μίας ενεργειακή συμφωνίας με την Αθήνα, που θα προκαλούσε την έντονη αντίδραση της Άγκυρας. Είναι βέβαιο ότι, εφόσον  το σύμπλεγμα του Καστελόριζου, συμπεριληφθεί στην οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων Ελλάδας και Αιγύπτου, η Τουρκία δεν θα  αναγνωρίσει τα «νέα» σύνορα και θα αντιδράσει με όλα τα μέσα, πολιτικά, διπλωματικά και στρατιωτικά. Οι αιγύπτιοι δεν επιθυμούν την περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεών τους με την  Τουρκία. 

Στην Διακήρυξη  του Καΐρου μετά την τριμερή Τσίπρα, Αναστασιάδη, Σίσι, μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι: «η συνεργασία μας βασίζεται στις καθιερωμένες αρχές του διεθνούς δικαίου, ιδίως τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και οι τρεις ηγέτες επανέλαβαν τη βούλησή τους να συνεχίσουν τις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των κοινών θαλάσσιων συνόρων τους». Διαπιστώνουμε, ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη αναφορά στην οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ … 

Επίσης, ο άλλος «στυλοβάτης»  των ενεργειακών συμφωνιών, το Ισραήλ , επιδιώκει την ενεργειακή και στρατιωτική  συνεργασία με Ελλάδα και Κύπρο,  για λόγους εθνικής ασφάλειας και επέκτασης των σχέσεών  του με την Ε.Ε., δηλαδή την προώθηση των ισραηλινών συμφερόντων. Παράλληλα όμως, το Ισραήλ, επιθυμεί να αναπτύξει τις  ενεργειακές σχέσεις του με την Τουρκία,  για οικονομικούς λόγους,  αλλά κυρίως,  ως αντίδοτο στη γεωπολιτική ανάδυση του Ιράν, λόγω της δρομολογημένης αποκατάστασης των σχέσεων της Ουάσιγκτον με την Τεχεράνη, που επιπλέον  διαθέτει,  ίσως μετά  τη Ρωσία, τα μεγαλύτερα αποθέματα σε φυσικό αέριο παγκοσμίως, ενώ σε λίγο το Ιράν πιθανότατα, θα είναι και πυρηνική δύναμη.  Είναι σαφές ότι το Ισραήλ, «αδιαφορεί» για τα Εθνικά συμφέροντα και κυριαρχικά δικαιώματα των δύο ελληνικών κρατών (Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας). Επιπλέον, το Ισραήλ, όπως και η Τουρκία, αλλά και οι ΗΠΑ, πιέζουν για μια άμεση λύση του κυπριακού, όχι στη βάση της διεθνούς νομιμότητας , αλλά με γνώμονα τα γεωοικονομικά και ενεργειακά συμφέροντα της Δύσης και τα οικονομικά συμφέροντα των πολυεθνικών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου.  Συνεπώς, οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών (ΑΟΖ) στην Ανατολική Μεσόγειο, χωρίς  λύση του Κυπριακού και με απούσα την Τουρκία,  μάλλον δεν είναι εφικτή.

Ρωσο-τουρκική συμφωνία για τον αγωγό Turkish Stream.

Η ενεργοποίηση της συμφωνίας για την κατασκευή του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου από την Ρωσία στην Τουρκία και από κει μέσω Ελλάδας στην Ευρώπη, του Turkish Stream, που είχε «παγώσει» με παρέμβαση των ΗΠΑ, αλλά και λόγω της προσωρινής επιδείνωσης των ρωσο-τουρκικών σχέσεων,  λόγω της κατάρριψης του ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους από τουρκικό,  ήταν η σημαντικότερη εξέλιξη της συνάντησης των Προέδρων Β. Πούτιν και Τ.Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη,  στο περιθώριο των εργασιών Διεθνούς Συνεδρίου για την Ενέργεια.  Προφανώς , μετά την   υπογραφή της ενεργειακής  διακρατικής συμφωνίας Μόσχας-Άγκυρας, αναθερμαίνονται τα σενάρια συμμετοχής της Ελλάδας στο project της κατασκευής διπλού αγωγού μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου Turkish Stream. Άλλωστε, υφίσταται η ελληνορωσική ενεργειακή συμφωνία που είχαν υπογράψει,  ο πρώην ΥΠΕΝ Παν. Λαφαζάνης και ο Ρώσος ομόλογός του Al. Νovak, στην Αγία Πετρούπολη, που προέβλεπε    την κατασκευή αγωγού μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου  διαμέσου της Μαύρης Θάλασσας και του ευρωπαϊκού τμήματος της Τουρκίας (επέκταση του  Turkish Stream ), που θα διερχόταν από το ελληνικό έδαφος, με κατεύθυνση τις χώρες της Βαλκανικής και της  Κεντρικής Ευρώπης.

Με τον αγωγό αυτό η Μόσχα θα  περιορίσει την εξάρτησή της από την Ουκρανία , όπου περνούν οι περισσότεροι αγωγοί που μεταφέρουν ρωσικό φυσικό αέριο σε χώρες της Ευρώπης.  Και ακόμη, οι σχέσεις της Ρωσίας και την Ε.Ε., στον τομέα της ενέργειας, θα γίνονταν στενότερες. Η κατασκευή του Turkish Stream, στην ολοκληρωμένη μορφή του (διέλευση μέσω Ελλάδας), είχε προκαλέσει την έντονη αντίδραση των ΗΠΑ, διότι εκτιμήθηκε ότι είναι ανταγωνιστικός  του ΤΑΡ, του αγωγού που θα μεταφέρει το αζέρικο φυσικό αέριο, αμερικανο-ευρωπαϊκών συμφερόντων, μέσω Ελλάδας, Αλβανίας και Ιταλίας, στην Ευρώπη.  Οι ΗΠΑ επιδιώκουν την σταδιακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τα ρωσικά ενεργειακά προϊόντα (πετρέλαιο και φυσικό αέριο) και ήδη εξέφρασαν τη δυσφορία τους για τη νέα ρωσο- τουρκική συμφωνία , που προβλέπει την κατασκευή του «Turkish Stream».  Το ερώτημα είναι, η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ θα τιμήσει  την υπογραφή της και θα συναινέσει στην επέκταση  του αγωγού «Turkish Stream» και στην Ελλάδα ή θα υποχωρήσει υπό το βάρος των αμερικανικών πιέσεων;