Τι σημαίνει η νίκη Τραμπ για την αμερικανική πολιτική στα Βαλκάνια;

Γράφει ο Πολυδεύκης

Οι αμερικανικές εκλογές ολοκληρώθηκαν με εντυπωσιακό τρόπο, δίνοντας το φινάλε που άξιζε σε μία αμερικανική σαπουνόπερα προεκλογικής εκστρατείας για την εκλογή του «Προέδρου της Υφηλίου»

Ωστόσο, η εκλογή του Προέδρου των ΗΠΑ δεν αποτελεί εκλογή «Προέδρου της υφηλίου» αλλά ενός εκ των 3 πιο σημαντικών ανθρώπων αυτής. Ο κόσμος μας τελευταία κινείται προς την πολυπολικότητα, παρότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι κυρίαρχες τεχνολογικά, οικονομικά και στρατιωτικά. Τούτο σημαίνει πως ο Trump δεν είναι ο Πλανητάρχης αλλά ένας από τους πλέον σημαντικούς ανθρώπους του κόσμου, τη μεγάλη τρόικα των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας.

Αυτό που έχει σημασία για την περιοχή μας είναι πως παρά το γεγονός πως οι εν λόγω εκλογές είναι ένα σημαντικό γεγονός, οι ΗΠΑ δεν αλλάζουν με ταχείς ρυθμούς τις πολιτικές τους ανεξάρτητα από ποιο στρατόπεδο προέρχεται ο Πρόεδρος. Το αποτέλεσμα των εκλογών θα επηρεάσει σίγουρα την Ευρώπη. Η νίκη TRUMP, θα ενισχύσει τα εθνικοσοσιαλιστικά κινήματα και το λαϊκισμό σε Αυστρία, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία και Γερμανία.

Το κλίμα που έχει διαμορφωθεί και προέρχεται μάλιστα από τη Μόσχα, είναι πως η Clinton θα οδηγούσε τον κόσμο στον Γ’ ΠΠ, ενώ ο Trump θα συνάψει συμμαχία με τη Ρωσία. Αυτές είναι δύο αντιδιαμετρικές και ακραίες απόψεις που σε καμία περίπτωση δεν ισχύουν τόσο απλοϊκά όπως παρουσιάζονται. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως ο Trump αντιπροσωπεύει τον παραδοσιακό μέσο αμερικανό πολίτη, του οποίου η κουλτούρα έχει διαμορφωθεί από την άποψη της ηγετικής παρουσίας των ΗΠΑ στον κόσμο, την αποφασιστικότητα έναντι του «κομμουνισμού» και της Μόσχας. Άλλωστε για το μέσο αμερικανό η Ρωσία θεωρείται άσπονδος εχθρός ανεξαρτήτως πολιτικού και οικονομικού συστήματος.

Η μόνη διαφοροποίηση μεταξύ Clinton και Trump, που αφορά τη χώρα μας, είναι πως οι Δημοκρατικοί διαθέτουν ισχυρούς δεσμούς με το λεγόμενο κοσσοβάρικο lobby, το οποίο προωθεί τα αλβανικά ζητήματα και επηρεάζεται από τον μουσουλμανικό παράγοντα και την Άγκυρα. Δεν είναι τυχαίο ότι η κοινή γνώμη της Σερβίας, που αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα στις σχέσεις της με το Κόσσοβο, ήταν συντριπτικά με το μέρος του TRUMP. Επίσης δεν είναι τυχαίο ότι ανάμεσα σε τόσα άλλα γεωπολιτικά ζητήματα που ταλανίζουν την Υφήλιο ο νέος αμερικανός Πρόεδρος προέβη σε δηλώσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην Αλβανία… Όμως δεν είμαστε σε θέση να συναγάγουμε, ακόμη, συμπεράσματα.

Η πολιτική Trump είναι αμφίβολο αν θα επηρεάσει σε τόσο μεγάλο βαθμό τα Βαλκάνια, διότι οι ΗΠΑ έχουν 3 σοβαρά προβλήματα για να αντιμετωπίσουν. Το πρώτο είναι η κακή οικονομική και κοινωνική κατάσταση, την οποία όλοι γνωρίζουν. Αυτό διαφαίνεται και από τις ταραχές που ξέσπασαν μετά την εκλογή Trump, ενώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τα κοινωνικά ζητήματα που είχαν προκύψει επί θητείας Obama στην αφροαμερικανική κοινότητα. Ένας άλλος λόγος είναι η επανεξέταση της γεωστρατηγικής θέσης της αμερικανικής πολιτικής και το τρίτο θέμα είναι τα σκάνδαλα που συγκλόνισαν την εκστρατεία των δύο υποψηφίων. Δεν έχει σημασία ποια είναι η στάση του TRUMP απέναντι στις γυναίκες ή η αποκάλυψη απόρρητης ηλεκτρονικής αλληλογραφίας της CLINTON. Το σημαντικό είναι πως όποιος και αν κέρδιζε τις εκλογές έχει καταρρακωθεί στην αμερικανική συνείδηση από το «ξεκατίνιασμα» που σημειώθηκε μεταξύ των δύο υποψηφίων.

Η πολιτική και η κοινωνία των ΗΠΑ είναι πολύ συγκεκριμένες. Βασίζονται σε 4 βασικούς πυλώνες: Το αξίωμα του Προέδρου και του Κογκρέσου είναι συνήθως μοιρασμένο, εάν ένα κόμμα εισέλθει στον Λευκό Οίκο, τότε το άλλο έχει τον έλεγχο του Κογκρέσου. Είναι σπάνιο ένα κόμμα να ελέγχει και τα δύο Σώματα. Ο τρίτος πυλώνας είναι η Wall Street και ο τέταρτος το Πεντάγωνο, ήτοι το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα. Πέμπτος ανεπίσημα, είναι τα κυρίαρχα ΜΜΕ. Το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα με την πάροδο του χρόνο έγινε τόσο σημαντικό που τώρα πλέον διαδραματίζει μεγαλύτερο ρόλο από ό,τι η Wall Street. Τούτο σημαίνει πως η χώρα μας, τα Βαλκάνια, η Ευρώπη και όλη η υφήλιος οφείλουν να μείνουν επιφυλακτικές ως προς τις αναμενόμενες εξελίξεις και τις προσδοκίες από την εκλογή Trump.

Επί παραδείγματι, η σημασία του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος διαμορφώνει την εξωτερική πολιτική και ως εκ τούτου το πρόγραμμα TRUMP περί απόσυρσης του Στρατού και σταθεροποίησης των σχέσεων με τη Ρωσία δεν μπορεί να επιτύχει. Οι ΗΠΑ ίσως αναγκασθούν να συνεχίσουν την εξωτερική πολιτική που ξεκίνησε στο παρελθόν ο G. BUSH και η οποία έκτοτε δεν έχει αλλάξει. Οι ΗΠΑ θα πρέπει μέχρι το 2025 να σταθεροποιηθούν και να πάρουν θέση, διότι τότε τοποθετείται το χρονικό κομβικό σημείο του επανπροσδιορισμού σχέσεων με την Κίνα. Η επίλυση της σύγκρουσης με τη Ρωσία θα είναι σίγουρα το κύριο γεωπολιτικό έργο του νέου Προέδρου. Ωστόσο, η Κίνα αναπτύσσεται, και αυτή θα είναι η μεγάλη πρόκληση για τις ΗΠΑ τα επόμενα χρόνια.

Ανάμεσα σε τέτοιας σημασίας προβλήματα, δεν υπάρχουν ενδείξεις πως τα Βαλκάνια περιλαμβάνονται σε οποιαδήποτε σχέδια των ΗΠΑ. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η επιρροή των ΗΠΑ στον κόσμο έχει αποδυναμωθεί, όμως αυτή η θέση αποτελεί μια οφθαλμαπάτη. Αυτό που άλλαξε είναι η θέση της Ρωσίας η οποία προσπαθεί να ξεφύγει από τη θέση που της επιφυλασσόταν, να γίνει δηλαδή μια περιφερειακή δύναμη που είναι σταθερά δεσμευμένη για την Ευρώπη. Όμως η Ρωσία έχει το ίδιο πρόβλημα με τις ΗΠΑ και αυτό είναι η Κίνα. Έτσι, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, στην πραγματικότητα θα σημειωθεί προσέγγιση της Ρωσίας και των ΗΠΑ υπό τον «σινικό φόβο». Η Ρωσία με αυτήν την πολιτική που ακολουθεί δεν μπορεί να αντέξει πάνω από 2-3 χρόνια. Η στρατιωτική ένταση έχει οδηγήσει σε σοβαρή επιδείνωση της οικονομίας που τροφοδοτείται από πρόσθετες κυρώσεις. Ως εκ τούτου, οι ΗΠΑ δεν έχουν χάσει σε επιρροή, αφού οι ανακατατάξεις στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής που ακολουθούνται από τις βαθιές διαιρέσεις του ισλαμικού κόσμου, έχουν προσδώσει επιρροή στην Ουάσινγκτον. Επομένως οι ΗΠΑ δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι έχουν ακόμα αποτύχει, τη στιγμή που οι συνέπειες του κομμουνισμού διαρκούν και θα διαρκέσουν επί μακρόν. Ωστόσο το ερώτημα είναι κατά πόσο η Μόσχα έχει τη διάθεση για αμοιβαίες υποχωρήσεις και σε ποιο βαθμό, έναντι ενός νέου «JR» που θα διαμένει πλέον στον Λευκό Οίκο.

Η πτώση του κομμουνισμού και η απότομη μεταβολή του πολιτικού και οικονομικού συστήματος στο πρώην ανατολικό μπλοκ έχουν επιφέρει αναβρασμό, ο οποίος μπορεί φαινομενικά να καταπραΰνεται, αλλά ουδέποτε κατασβήνεται. Η υποβόσκουσα ένταση επιστρέφει ανά τακτά χρονικά διαστήματα δείχνοντας τους κινδύνους για νοτιοανατολικές περιοχές της Ευρώπης. Τα Βαλκάνια και πάλι δικαιολογούν τη δήλωση του BISMARCK ότι είναι «πυριτιδαποθήκη». Δεν είναι τυχαίο πως αναδύονται και πάλι στην επιφάνεια τα πάθη στις πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες, ενώ υπάρχει η αίσθηση ότι η διαδικασία διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Πολλά έχουν αλλάξει από τη Συνθήκη της Daytona, ωστόσο, δυστυχώς, μέρος των τότε προβλημάτων παραμένει ίδιο. Δύο πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες, η Σλοβενία και η Κροατία, εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. και, ειδικά η πρώτη, έχει ξεφύγει από το στάδιο της νέας bαλκανικής ανησυχίας. Οι υπόλοιπες, οι οποίες παραμένουν έξω από το πλαίσιο της ευρω-ατλαντικής διαδικασίας, ήτοι η Σερβία, το Κόσσοβο, η Β-Ε, το Μαυροβούνιο και η ΠΓΔΜ, bρίσκονται σε κατάσταση αστάθειας και αμοιβαίων εντάσεων. Πρακτικά δεν υπάρχει ούτε μία πρώην γιουγκοσλαβική δημοκρατία που να έχει καλές σχέσεις με όλα τα άλλα διάδοχα κράτη της πρώην Γιουγκοσλαβίας και, εκτός αυτού, πολλές από αυτές ταλανίζονται από εσωτερικά προβλήματα, τα οποία uα προκαλέσουν ενδεχόμενη διάλυση ή φέρουν «το μικρόβιο» της μόνιμης αστάθειας.

Ειδικά, αυτό ισχύει για τη Β-Ε, την ΠΓΔΜ και το Μαυροβούνιο. Σε αυτή τη «θερμή» περιοχή, κατ’ επανάληψιν, συγκρούονται τα συμφέροντα των ισχυρών του πλανήτη. Συγκεκριμένα, σήμερα μόνο στο έδαφος της πρώην Γιουγκοσλαβίας υπάρχει «ελεύθερος χώρος», ο οποίος δεν είναι συνδεδεμένος με δομές και ενσωματώσεις κρατών. Έτσι, η Ρωσία, η οποία πρακτικά έχει αποκλεισθεί από την Ευρώπη, μπορεί να επωφεληθεί και να εισχωρήσει στην περιοχή. Το ρωσικό ενδιαφέρον για τα Βαλκάνια επιδείχθηκε με ανοιχτή πολιτική και φάνηκε διά της χρηματοδοτικής βοήθειας προς την αντι-ευρωπαϊκή αντιπολίτευση στις πρόσφατες εκλογές στο Μαυροβούνιο, στο Δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε στη σερβική μειονότητα της Β-Ε, ενώ αντίκτυπο είχε στο πολιτικό σκηνικό της Σερβίας και της ΠΓΔΜ. Η ιδέα της Προέδρου της Κροατίας, Κ. GRABAR-KITAROVIC, για ομοσπονδοποίηση της Β-Ε δημιουργεί επιπλέον παράγοντες αποσταθεροποίησης και αποσχιστικής δυναμικής.

Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Κροατίας και Σερβίας δεν είναι απαραίτητο πως θα πετύχουν, αφού έτεροι συμμετέχουν ως αντιπρόσωποι των μεγάλων δυνάμεων. Το πιο σημαντικό ερώτημα είναι αν Θέλουν να προβούν γενικά σε ομοσπονδοποίηση της Βοσνίας Η ομοσπονδοποίηση της Β Ε θα πρέπει να περιλαμβάνει την αναγκαία αλλαγή του ισχύοντος Συντάγματος και αυτό απαιτεί τη συναίνεση και των τριών εθνοτήτων.

Στρατηγικός στόχος της Σερβίας είναι η ένταξη στην Ε.Ε., όμως ο Σέρβος Πρόεδρος πράττει αμφιταλαντευόμενος. Την ωρα που κλείνει το μάτι στην Ε.Ε. στρέφεται προς τη Μόσχα. Η διαδικασία των διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. κινείται, όχι όμως θεαματικά και οι αποσχιστικοί παράγοντες από το Brexit και την αντιμετώπιση χωρών όπως η Ελλάδα λειτουργούν ως οπισθέλκουσα στην πορεία ένταξης των Βαλκανίων. Η ημερομηνία ένταξης δεν είναι γνωστή, όμως πίσω από την πλάτη του Βελιγραδίου βρίσκεται το φάντασμα των Βρυξελλών: η αναγνώριση του Κοσσόβου. Επιπλέον, η Μόσχα πιέζει τους Σέρβους να μη σκέφτονται την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Οι Ρώσοι σε αντάλλαγμα κολακεύουν τη Σερβία δηλώνοντας ότι είναι η «ρωσική πύλη προς την Ευρώπη». Στη Σερβία ενισχύεται το αντι-ευρωπαϊκό κλίμα και στην Ε.Ε. η αντισερβική διάθεση. Και ενώ ο Σέρβος Πρωθυπουργός φλερτάρει με την Ευρώπη, ο Πρόεδρος της Σερβίας, Τ. NIKOLIC, ηγείται του αντι-ευρωπαϊκού ρεύματος στην Κυβέρνηση. Την ίδια στιγμή Σερβία και Κόσσοβο έχουν νομικά προβλήματα που αφορούν την ακίνητη περιουσία και την κυριότητα των ορυχείων Trepca.

Στο Κόσσοβο τα προβλήματα ασφαλείας είναι η καθημερινότητα της χώρας. Το Κίνημα «VETΕVENDOSJE» του Α. KURTI με τις ριζοσπαστικές, αλλά και τις βίαιες ενέργειές του, όπως ρίψη δακρυγόνων στο Κοινοβούλιο και βομβών στο Συνταγματικό Δικαστήριο, παρεμβαίνει στο έργο του Προέδρου, Η. THACI, αναφορικά με την εκπλήρωση των προϋποθέσεων των Βρυξελλών. Η Συνοριακή Συμφωνία με το Μαυροβούνιο δεν επικυρώθηκε. Η διαδικασία για την ίδρυση της Ένωσης των σερβικών Δήμων στο βόρειο Κόσσοβο επιμηκύνεται, διότι φοβούνται ότι αυτή η περιοχή θα γίνει μια νέα «IS», κάτι το οποίο δεν απέχει από την αλήθεια, καθότι είναι αισθητή η παρουσία του PUTIN. Οι παλινδρομήσεις στην ευρωπαϊκή πολιτική ενισχύει ακόμα περισσότερο τα προβλήματα στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Επί του παρόντος, πρωτεύον θέμα είναι τα ορυχεία της «Trepca». Το Βελιγράδι υποστηρίξει ότι είναι ιδιοκτησία της Σερβίας και ότι το σερβικό κράτος κατέχει το 55°/ο της «Trepca», η οποία έχει μεγάλη συμβολική σημασία για τους Αλβανούς, λόγω της απεργίας των ανθρακωρύχων τον Φεβρουάριο του 1989. Η Κυβέρνηση του Κοσσόβου θεωρεί την «Trepca» δική της ιδιοκτησία (80% ανήκει στο κράτος και 20% των μετοχών στους εργαζομένους).

Στο Μαυροβούνιο ο DUKANOVIC έχει διχάσει τη χώρα η οποία περπατά στο χείλος του γκρεμού. Ο μέχρι τώρα Πρωθυπουργός κατόρθωσε, εντελώς οριακά και χάρη στους εκπροσώπους των μειονοτήτων, να παραμείνει στην εξουσία. Η πλειοψηφία είναι πολύ εύθραυστη, για μία χώρα η οποία αναμένει την ένταξη στο ΝΑΤΟ και η φιλορωσική Αντιπολίτευση, έχοντας αντιληφθεί ότι δεν είχε πιθανότητα να εξασφαλίσει την πλειοψηφία, αποφάσισε να μην αναγνωρίσει το αποτέλεσμα των εκλογών. Το σημαντικό γεγονός είναι πως οι εκλογές με τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην Ευρώπη -πάνω από 70%- αποτελούσαν μία γενική σφυγμομέτρηση της κοινωνίας, δείχνοντας ότι ο λαός του Μαυροβουνίου είναι επικίνδυνα διαιρεμένος. Η οργή μπορεί να εκδηλωθεί με βίαιο τρόπο, ο οποίος φάνηκε ήδη όταν κάποιοι προσπάθησαν να καταλάβουν το Κοινοβούλιο μετά την πρόσκληση του ΝΑΤΟ. Η υλοποίηση της ευρω-ατλαντικής πολιτικής θα μπορούσε να αμβλύνει τις ρωσικές προσπάθειες διείσδυσης μέσω της Αντιπολίτευσης, αλλά προς το παρόν είναι άγνωστο με ποιο τρόπο μπορεί να επιτευχθεί αυτό χωρίς παρόμοιους τριγμούς με αυτούς της Ουκρανίας.

Στη διαιρεμένη και ασταθή Βοσνία η σερβική οντότητα της «RS» ενισχύθηκε με το πρόσφατο Δημοψήφισμα και ο Μ. DODIK μπορεί, ανάλογα με την περίπτωση, να επαναφέρει το θέμα της απόσχισης από τη Β-Ε, η οποία είναι αναμφίβολα ο απώτερος στόχος του, προκειμένου να γραφτεί στην Ιστορία ως «ο Σέρβος που μετέφερε το κράτος πέρα από τον Drina». Ανησυχία προκαλεί και η ιδέα δημιουργίας μιας κροατικής οντότητας που νοιάζεται για τους Κροάτες έξω από την Ερζεγοβίνη, ενώ τίθενται και υπό αμφισβήτηση οι αρχές της Συμφωνίας του DAYTON. Οι Βοsηjαk συνεχίζουν να αποτελούν τον ενωτικό κρίκο των δύο κοινοτήτων, ωστόσο οι Τοπικές Εκλογές έδειξαν ότι τα εθνικά κόμματα εξακολουθούν να είναι το μοναδικό κριτήριο στη Β-Ε.

Στην ΠΓΔΜ η ρήξη του τοπικού στοιχείου και των αλβανόφωνων έχει φέρει τη χώρα ένα βήμα πριν την αναρχία. Το θέμα του ονόματος εξετάζεται από το εξωτερικό ως μείζον ζήτημα για την εκκίνηση διαδικασιών ένταξης της χώρας σε μηχανισμούς σταθεροποίησης όπως είναι η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Στις 11 Δεκεμβρίου θα διεξαχθούν πρόωρες εκλογές, αλλά το ερώτημα είναι αν θα προσφέρουν οποιαδήποτε λύση. Η χώρα αντιμετωπίζει το κύμα διαμαρτυριών των αντίπαλων σκοπιανών επιλογών, ενώ η αλβανική πλευρά έχει τη δική της ατζέντα με αποτέλεσμα να υφίσταται ένα συνονθύλευμα σεκταριστικών παραγόντων, παρόμοιων με αυτών της Συρίας και του Ιράκ. Και εδώ η Ρωσία θα μπορούσε να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, διότι είναι γνωστό ότι υποστηρίζει ανοικτά τον πρώην Πρωθυπουργό, Ν. GRUEVSKI, και τον Πρόεδρο, G. IVANOV, ο οποίος με την απόφαση περί αμνηστίας των υπόπτων για το σκάνδαλο υποκλοπών 20.000 μελών της Αντιπολίτευσης προκάλεσε κρίση στην ΠΓΔΜ. Οι Βρυξέλλες από την πλευρά τους βρίσκονται πίσω από τον Αρχηγό της Αντιπολίτευσης, Ζ. ΖΑΕV.

Υπό αυτό το πρίσμα τα προβλήματα των ΗΠΑ είναι σημαντικά και ίσως θα πρέπει να επιλυθούν ιεραρχικά πριν την επέκταση της αμερικανικής παρεμβατικότητας σε άλλα σημεία του πλανήτη, όπως τα Βαλκάνια, αλλά η δική μας περιοχή δε συνορεύει με την Ουάσινγκτον. Η σημασία που δίνουμε στην εκλογή του «Προέδρου της Υφηλίου» είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτό που της αναλογεί και σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως η έλευση του Μεσσία. Τα προβλήματα της οικονομίας μας ή της γεωπολιτικής μας περιφέρειας, ίσως να απασχολούν τις ΗΠΑ, αλλά όχι στο βαθμό που διατείνονται τα ΜΜΕ, αντιθέτως ίσως το ενδιαφέρον άλλων παιχτών, όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ρωσία να κάνει πιο κρίσιμες τις δικές τους εκλογές για τη χώρα μας, από ότι η ανάδειξη του επόμενου ενοίκου του Λευκού Οίκου.