Ρώσοι μισθοφόροι στη Συρία: ο άλλος στρατός του Πούτιν
Σχετικά άρθρα
Γράφει ο
Δημήτριος Κίτσος
Ιστορικός
Κατά την πρόσφατη αιφνιδιαστική επίσκεψή του στη Συρία, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, ανακοίνωσε την σταδιακή και μερική αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τη χώρα. Σε λόγο του προς στελέχη των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην αεροπορική βάση Χμεϊμίμ είπε πως «επιστρέφετε στην πατρίδα νικητές». Ωστόσο, δεν αναφέρθηκε καθόλου στους χιλιάδες Ρώσους μισθοφόρους που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο συριακό έδαφος – και οι οποίοι αναμένεται να μείνουν εκεί για καιρό.
Η παρουσία Ρώσων μισθοφόρων στην υπηρεσία του καθεστώτος Άσαντ χρονολογείται ήδη από το 2013, δύο χρόνια πριν την άμεση εμπλοκή της Ρωσίας στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Επίσημη ενημέρωση επί του θέματος δεν υπάρχει, καθώς το Κρεμλίνο και το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας ανέκαθεν τηρούσαν σιγή ιχθύος ή απλώς αρνούνταν την ύπαρξη οργανωμένου φαινομένου. Είναι όμως κοινό μυστικό πλέον και υπάρχουν πολλές διασταυρωμένες πληροφορίες προερχόμενες από έγκυρες δημοσιογραφικές πηγές και ειδικούς αναλυτές. Αναπόφευκτα, εμφανίζονται επίσης κατά καιρούς σε μερίδα του έντυπου και – κυρίως – του ηλεκτρονικού τύπου ανακρίβειες, ανυπόστατες φήμες και υπερβολές.
Το ρωσικό νομικό πλαίσιο περί μισθοφόρων
Όπως είναι γνωστό, οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν ευρέως και νόμιμα τις υπηρεσίες μισθοφορικών εταιρειών, όπως η διαβόητη πρώην Blackwater και νυν Academi. Τυπικά, οι άντρες αυτοί δεν αναφέρονται ως μισθοφόροι καθώς έχει επικρατήσει ο πολιτικά ορθός και εξευγενισμένος όρος «contractors» (εργολάβοι, εξωτερικοί συνεργάτες).
Αντίθετα, στη Ρωσία, σύμφωνα με το άρθρο 359 του ποινικού κώδικα, η στρατολόγηση, η χρησιμοποίηση και το επάγγελμα του μισθοφόρου είναι παράνομα. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι σήμερα υπάρχουν εταιρείες και άτομα που αναλαμβάνουν την στρατολόγηση και αποστολή Ρώσων υπηκόων στη Συρία με την ανοχή και επίβλεψη των ρωσικών αρχών – και πιθανότατα υπό την καθοδήγησή ή/και υποστήριξή τους. Αναφέρεται ότι ο Πούτιν, ως πρωθυπουργός, είχε ταχθεί παλαιότερα με δηλώσεις του υπέρ της χρησιμοποίησης μισθοφόρων ως μέσου για την προώθηση εθνικών συμφερόντων χωρίς την ευθεία ανάμειξη του κράτους.
Κι ενώ το άρθρο 359 εξακολουθεί να ισχύει, μέσα στο 2017 έγιναν δύο νομοθετικές αλλαγές που δεν έχουν τύχει ευρείας δημοσιότητας και οι οποίες ουσιαστικά νομιμοποιούν «από το παράθυρο» τους μισθοφόρους, Ρώσους και μη. Η μία ήταν η τροποποίηση του νόμου 53 περί στρατολογίας, όπως αποκάλυψε πρώτη από τα εκτός Ρωσίας ΜΜΕ η γερμανική εφημερίδα Die Zeit. Πλέον, όποιος Ρώσος έχει υπηρετήσει την στρατιωτική του θητεία μπορεί να θεωρείται ενεργό μέλος των ενόπλων δυνάμεων «εάν αποτρέπει διεθνείς τρομοκρατικές δραστηριότητες εκτός της επικράτειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας». Επίσης, με διάταγμα που υπεγράφη τον Οκτώβριο από τον Πρόεδρο Πούτιν, θα επιτρέπεται η στρατιωτική υπηρεσία και ξένων σε «αντιτρομοκρατικές και ειρηνευτικές αποστολές».
Η χρησιμότητα των μισθοφόρων
Τα οφέλη που προκύπτουν από τη χρησιμοποίηση μισθοφόρων είναι πολλαπλά. Υποβοηθούνται στην όποια αποστολή τους οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις από εκπαιδευμένους και έμπειρους επαγγελματίες μαχητές. Εξυπηρετούνται τα ρωσικά εθνικά συμφέροντα χωρίς να υπάρχει πολιτικό κόστος λόγω απωλειών στρατευσίμων, καθώς δεν πρέπει να λησμονείται το βαθύ τραύμα που έχει αφήσει στη ρωσική κοινωνία ο πόλεμος του 1979-1988 στο Αφγανιστάν. Αντίθετα, οι μισθοφόροι είναι περισσότερο αναλώσιμοι και συνήθως δεν τυγχάνουν μεγάλης δημοσιότητας – λόγω και των όρων του συμβολαίου που υπογράφουν. Μπορούν επίσης να αναλάβουν ενίοτε και τις «βρώμικες δουλειές» ενώ υπάρχει πάντα και η δυνατότητα άρνησης οποιασδήποτε κρατικής ανάμειξης και ευθύνης σε περίπτωση που κάτι «πάει στραβά». Και, φυσικά, συμφέρουν οικονομικά το ρωσικό κράτος, όταν βέβαια δεν είναι το ίδιο ο εργοδότης. Οι πληροφορίες κάνουν λόγο για μηνιαίους μισθούς 1700 έως 3400 ευρώ και επιπλέον μπόνους. Θα πρέπει να τονιστεί όμως πως δεν είναι ξεκάθαρο εάν στη Συρία ο πραγματικός εργοδότης είναι το καθεστώς Άσαντ, οι ιδιωτικές εταιρείες ή εν τέλει το ρωσικό κράτος – και σε ποια έκταση ή περίπτωση ο καθένας από αυτούς. Όπως και να έχει, σίγουρα ο κάθε εμπλεκόμενος στην ιστορία αυτή θα έχει κάνει την δική του ανάλυση κόστους – κέρδους σε όλους τους τομείς.
Οι ρωσικές μισθοφορικές μονάδες στη Συρία
Η πρώτη οργανωμένη μονάδα Ρώσων μισθοφόρων ήταν το «Σλαβονικό Σώμα», δύναμης λίγων εκατοντάδων αντρών, που εμφανίστηκε το 2013. Δημιουργήθηκε από την εταιρεία υπηρεσιών ασφαλείας «Moran Security Group» με έδρα το Χονγκ Κονγκ η οποία φέρεται να έχει ιδρυθεί από πρώην μέλη της ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας, (Εφ Ες Μπε, διαδόχου της γνωστής Κα Γκε Μπε). Το Σλαβονικό Σώμα πιθανότατα ανέλαβε κυρίως τη φρούρηση εγκαταστάσεων ζωτικής σημασίας, περιπολίες και αποστολές συνοδείας αλλά πήρε μέρος και σε συγκρούσεις, ίσως κατά παράβαση του αρχικού συμβολαίου. Πληροφορίες λένε ότι παρέλαβε απαρχαιωμένο εξοπλισμό και μηχανοκίνητα μέσα από το καθεστώς Άσαντ. Λίγο αργότερα, μετά από μάχες με το Ισλαμικό Κράτος περί το Ντέιρ εζ Ζορ, το Σλαβονικό Σώμα είχε κάποιες απώλειες και ουσιαστικά αυτοδιαλύθηκε. Οι άντρες του επέστρεψαν στην πατρίδα τους και δύο από τα ηγετικά στελέχη του συνελήφθησαν στη Ρωσία για παράβαση του νόμου περί μισθοφόρων. Ήταν μια σύντομη και αιματηρή περιπέτεια με άδοξο τέλος.
Μετά την έναρξη όμως της ρωσικής επέμβασης στη Συρία το φθινόπωρο του 2015, τα πράγματα άλλαξαν άρδην. Η ρωσική κυβέρνηση είχε ήδη αρχίσει να ανέχεται ή ακόμα και να ενισχύει ποικιλοτρόπως την στρατολόγηση, εκπαίδευση και δράση μισθοφόρων. Η «Ομάδα Βάγκνερ» ιδρύθηκε από έναν Ρώσο απόστρατο αντισυνταγματάρχη των ειδικών δυνάμεων ονόματι Ντμίτρι Ούτκιν και μέλη της είχαν μάλλον πάρει μέρος σε επιχειρήσεις στην Κριμαία και την ανατολική Ουκρανία το 2014. Υπάρχουν αναφορές ότι οι υποψήφιοι μισθοφόροι της Ομάδας Βάγκνερ επιλέγονται και εκπαιδεύονται σε βάση του ρωσικού στρατού στην μικρή πόλη Μόλκινο της νοτιοδυτικής Ρωσίας. Υπολογίζεται ότι έχουν σταλεί 2500 – 3000 άντρες στη Συρία και πήραν μέρος ως μονάδες κρούσης σε μάχες γύρω από την Παλμύρα το 2016. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, ο Ντμίτρι Ούτκιν φωτογραφήθηκε στο Κρεμλίνο ως καλεσμένος σε στρατιωτική δεξίωση για την Ημέρα των Ηρώων της Πατρίδας. Το 2017, άντρες της Ομάδας Βάγκνερ πολέμησαν επίσης στο Ντέιρ εζ Ζορ. Δύο από αυτούς εμφανίστηκαν ως αιχμάλωτοι σε βίντεο του Ισλαμικού Κράτους και αργότερα εκτελέστηκαν.
Πρόσφατα, ήρθε στη δημοσιότητα συμβόλαιο μεταξύ της συριακής κρατικής εταιρείας πετρελαίου και της ρωσικής ιδιωτικής εταιρείας «Εβρό Πόλις» η οποία φέρεται να έχει άμεση σχέση με την Ομάδα Βάγκνερ και πιθανόν αποτελεί την επιχειρηματική της βιτρίνα. Σύμφωνα με το συμβόλαιο, της παραχωρείται επί πενταετία το 25 % των κερδών από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου που προέρχεται από εγκαταστάσεις τις οποίες ανακατέλαβαν ή θα ανακαταλάβουν από το Ισλαμικό Κράτος οι Ρώσοι μισθοφόροι.
Ίσως το πιο μυστηριώδες και συνάμα ενδιαφέρον μισθοφορικό σώμα είναι το «Τάγμα Τουράν». Οι πρώτες αναφορές γι’ αυτό έγιναν μόλις τον Απρίλιο του 2017. Η αριθμητική του δύναμη είναι άγνωστη. Αποτελείται κυρίως από σιίτες μουσουλμάνους που προέρχονται από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας αλλά υπάρχουν επίσης Ρώσοι και Καυκάσιοι στις τάξεις του. (Τουράν είναι η ιστορική ονομασία της περιοχής που σήμερα καλύπτουν το Τουρκμενιστάν, το νοτιοδυτικό Καζακστάν και το βορειοδυτικό Ουζμπεκιστάν). Φημολογείται ότι οι άντρες του προέρχονται από τις ειδικές δυνάμεις (Σπετσνάζ) ενώ το διαθέσιμο οπτικό υλικό τούς δείχνει μάλλον καλά εξοπλισμένους. Η σιιτική μουσουλμανική θρησκεία των περισσότερων μελών του, κοινή με αυτήν μεγάλης μερίδας του συριακού πληθυσμού, τους δίνει ένα πλεονέκτημα και ίσως ένα επιπλέον κίνητρο, πέραν φυσικά του υψηλού μισθού. Πολέμησαν σε περιοχές της Χάμα, του Ντέιρ εζ Ζορ και του Χαλεπίου.
Τέλος, με πολύ συντηρητικούς υπολογισμούς, οι απώλειες των Ρώσων μισθοφόρων στη Συρία είναι 73 έως 101 νεκροί. Ωστόσο, έχουν εμφανιστεί σε δυτικά ΜΜΕ έως και εξαπλάσιοι αριθμοί που είναι όμως αδύνατο να επιβεβαιωθούν, τουλάχιστον προς το παρόν . Το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας έχει ανακοινώσει έως τώρα τον θάνατο στη Συρία 41 στελεχών των ενόπλων δυνάμεων.
Ανάμεσα στις χιλιάδες μαχητών από διάφορες χώρες στη Συρία, οι Ρώσοι μισθοφόροι φαίνεται ότι έπαιξαν έναν αρκετά σημαντικό ρόλο ο οποίος δεν έχει ακόμη τελειώσει και αναμφίβολα θα συνεχίσει να διερευνάται στο μέλλον, εντός και εκτός Ρωσίας.
Δημήτριος Κίτσος
Ιστορικός
ΠΗΓΕΣ
https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/11/turkey-russia-private-army-in-syria.html
https://www.nytimes.com/2017/07/05/world/middleeast/russia-syria-oil-isis.html
