Ο άνθρωπος που απειλεί να τινάξει στον αέρα την τουρκική οικονομία και τον Ερντογάν

Η τουρκική οικονομία σε κίνδυνο που θα γίνει μεγαλύτερος με την έναρξη της δίκης του Ρέζα Ζαράμπ. Αυτό υποστηρίζει σε άρθρο του στο al-monitor.com ο οικονομολόγος Μουσταφά Σόμεζ.

Η υπόθεση του ιρανοτουρκου επιχειρηματία που κρατείται στις ΗΠΑ,αποτελεί νέο σημείο ανάφλεξης των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας,με τις πληροφορίες να λένε πως ο κατηγορούμενος έχει ήδη “δώσει” το όνομα του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν.Ο Ζαράμπ κατηγορείται για παραβίαση των κυρώσεων εναντίον του Ιράν.

Όπως γράφει ο Σόμεζ:

Η υποτίμηση της λίρας προκαλεί σοβαρή ανησυχία στην Άγκυρα, καθώς επηρεάζει άμεσα το ποσοστό πληθωρισμού της χώρας, την αποπληρωμή του χρέους, τη δυνατότητα δανεισμού και την ικανότητα της κυβέρνησης να διαχειριστεί όλα αυτά πριν από κρίσιμες εκλογές το 2019.

Στο επίκεντρο της υποτίμησης της λίρας είναι η εξάρτηση της τουρκικής οικονομίας από εξωτερικά κεφάλαια – συγκεκριμένα, βραχυπρόθεσμες επενδύσεις χαρτοφυλακίου γνωστές ως «ζεστό χρήμα» – και η ασυνήθιστη αύξηση του χρέους ως  προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν. Η διατήρηση της ροής ζεστού χρήματος είναι ζωτικής σημασίας για την Τουρκία, η εύθραυστη οικονομία της οποίας  επεκτείνεται σε περιόδους  ροών “ζεστού χρήματος” και συρρικνώνεται όταν αυτό πάει αλλού.

Όταν οι βραχυπρόθεσμοι επενδυτές αποφασίζουν  που να “σταθμεύσουν” τα κεφάλαιά τους, λαμβάνουν υπόψη τους παγκόσμιους και περιφερειακούς κινδύνους, το επίπεδο των επιτοκίων στις ανεπτυγμένες και αναδυόμενες οικονομίες και τις πολιτικές συνθήκες. Οι αναδυόμενες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, προσέλκυσαν άφθονες ροές ζεστού χρήματος μετά την τελευταία παγκόσμια οικονομική κρίση, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδίωξαν να περιορίσουν τις οικονομικές δυσκολίες μέσω της επέκτασης της ρευστότητας και των μηδενικών  επιτοκίων. Από το 2015, ωστόσο, η παλίρροια έχει αλλάξει, προκαλώντας τα παγκόσμια κεφάλαια να αλλάξουν κατεύθυνση. Τα  χρήματα πηγαίνουν πίσω στις ανεπτυγμένες οικονομίες, όπου οι κεντρικές τράπεζες ανεβάζουν τα επιτόκια και “επιστρέφουν στο κανονικό” . Τα κεφάλαια που εξέρχονται από τις αναδυόμενες οικονομίες καθιστούν το δολάριο πιο σπάνιο και συνεπώς πιο ακριβό, γεγονός που με τη σειρά του προκαλεί την απώλεια αξίας των τοπικών νομισμάτων έναντι του ξένου νομίσματος.

Ο ρυθμός και η έκταση της υποτίμησης ποικίλλει μεταξύ των χωρών, αλλά η τουρκική λίρα ξεχωρίζει ως μία από τις χειρότερες περιπτώσεις. Αυτό συμβαίνει λόγω του υψηλού κινδύνου της χώρας, όπου εμπλέκονται εσωτερικοί οικονομικοί παράγοντες καθώς και πολιτικοί, τόσο εγχώριοι όσο και ξένοι.

Η τελευταία πτώση της λίρας ξεκίνησε μετά την ανακοίνωση της αμερικανικής Federal Reserve στις 20 Σεπτεμβρίου ότι θα αρχίσει να συρρικνώνεται ο ισολογισμός της και θα συνεχίσει να αυξάνει τα επιτόκια. Ενώ η απόφαση είχε δυσμενείς επιπτώσεις στα νομίσματα όλων των αναδυόμενων οικονομιών, η υποτίμηση της λίρας εντατικοποιήθηκε σημαντικά στις αρχές Οκτωβρίου, με την αναστολή των υπηρεσιών θεωρήσεων βίζας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας.

Έκτοτε, η λίρα παρέμεινε υπό πίεση από τις διμερείς εντάσεις, με επίκεντρο  την υπόθεση Ζαράμπ  στη Νέα Υόρκη.

Ο Ζαράμπ, ιρανός έμπορος χρυσού με διπλή τουρκική υπηκοότητα, κατηγορήθηκε ότι δωροδοκήσε τους Τούρκους αξιωματούχους ως μέρος ενός σχεδίου μεταβίβασης χρυσού στο Ιράν, προκειμένου να παρακάμψει τις κυρώσεις των ΗΠΑ . Μια πληθώρα καταγεγραμμένων τηλεφωνικών εγγραφών υποδεικνύει ότι ο Ζαράμπ έλαβε βοήθεια από υπουργούς, τραπεζίτες και γραφειοκράτες.

Ο Ζαράμπ συνελήφθη εκείνη την εποχή, αλλά αφέθηκε ελεύθερος μετά από περίπου δύο μήνες. Οι κατηγορίες εναντίον του αποσύρθηκαν αργότερα, με την Άγκυρα να προστατεύει τον Ζαράμπ και άλλους υπόπτους.

Το ζήτημα, ωστόσο, δεν είχε κλείσει όσον αφορά τους αξιωματούχους των ΗΠΑ. Τον Μάρτιο του 2016, οι αρχές συνέλαβαν τον Ζαράμπ  όταν έφτασε στο Μαϊάμι για οικογενειακές διακοπές. Σύμφωνα με την εισαγγελική αρχή, ο Ζαράμπ και οι συνεργάτες του διαχειρίστηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγές, για λογαριασμό της Τεχεράνης  για να αποφύγουν τις αμερικανικές κυρώσεις. Οι υπάλληλοι της Halkbank διευκόλυναν το σύστημα.

Όταν η δίκη του Ζαράμπ ξεκινήσει στις 27 Νοεμβρίου, η εισαγγελία αναμένεται να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία ότι η Halkbank και οι αξιωματούχοι της τουρκικής κυβέρνησης γνώριζαν τι γινόταν. Σύμφωνα με το Bloomberg, η κατάθεση των εισαγγελέων στις 30 Οκτωβρίου “κάνει τουλάχιστον τρεις αναφορές σε αποδεικτικά στοιχεία που λένε ότι ο Ερντογάν ή τα μέλη της οικογένειάς του μπορεί να γνώριζαν ή να υποστήριξαν τις δραστηριότητες του Ζαράμπ.” Αυτές περιλαμβάνουν μια συζήτηση που  διεξήχθη μεταξύ Ζαράμπ  και  Ερντογάν σε γάμο τον Απρίλιο του 2013 και σε εκδηλώσεις του Ζαράμπ  όπου έκανε δωρεές σε φιλανθρωπικά ιδρύματα που σχετίζονται με τον γιο του Ερντογάν και άλλους συγγενείς του, ανέφερε το Bloomberg.

Αν ο Ζαράμπ συνεργάζεται με τους εισαγγελείς και τους παρέχει πληροφορίες που εμπλέκουν την Halkbank, άλλες τουρκικές τράπεζες, γραφειοκράτες και πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένου του Ερντογάν και του στενού κύκλου του, η υπόθεση  θα προκαλέσει τεράστιο πολιτικό και οικονομικό σεισμό.