ΚΥΠΡΙΑΚΟ: Μήνυμα Κοτζιά στη Τουρκία περί εγγυήσεων που σημαίνουν μη λύση

Προσπάθεια διατήρησης των εγγυήσεων σημαίνει πρόσχημα για μη λύση του Κυπριακού. Αυτή την ξεκάθαρη θέση διατυπώνει ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος, Νίκος Κοτζιάς, που από την πρώτη ημέρα που ανέλαβε τα καθήκοντα του έχει αναπτύξει μια πρωτοβουλία για την κατάργηση του αναχρονιστικού συστήματος των εγγυήσεων στην Κύπρο.

Αυτά αναφέρει μεταξύ άλλων ο ΥΠΕΞ Νίκος Κοτζιάς σε συνέντευξή του στον ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ της Κύπρου.
Ο Νίκος Κοτζιάς, ο οποίος από τις 26-28 Οκτωβρίου θα πραγματοποιήσει επίσημη επίσκεψη στην Κύπρο, στη συνέντευξή του στο «ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ», σημειώνει πως όλο και περισσότεροι κατανοούν ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση για το Κυπριακό χωρίς κατάργηση του πολλαπλώς παραβιασθέν καθεστώτος των εγγυήσεων. Σημειώνει πως και η Τουρκία «νομίζω ότι γνωρίζει πλέον, ότι δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική λύση του Κυπριακού με διατήρηση του καθεστώτος των εγγυήσεων, ότι δεν πρόκειται να αποδεχτεί ο κυπριακός λαός, ιδιαίτερα οι Ελληνοκύπριοι την διατήρηση του».
Για τις τουρκικές αξιώσεις για παρεκκλίσεις από το κεκτημένο ανέφερε πως η Τουρκία «ζητά μόνιμες παρεκκλίσεις και σε ζητήματα θεμελιακά της ίδιας της υπόστασης και ταυτότητας της ΕΕ». Δηλαδή, όπως εξήγησε, «να αλλάξει η Ε.Ε. την ίδια της την φυσιογνωμία, να παραιτηθεί από αρχές και αξίες βάση των οποίων ιδρύθηκε, όπως η ελεύθερη διακίνηση και εγκατάσταση προσώπων. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό από κανένα, ούτε από εμάς, αλλά ούτε ιδιαίτερα από την Επιτροπή που εκ των συνθηκών οφείλει να διασφαλίζει το κοινοτικό κεκτημένο».
Ο Νίκος Κοτζιάς αναφέρθηκε και στην πρότασή του για αξιοποίηση και των μειονοτήτων. Εξήγησε πως το σύστημα λήψης απόφασης που προβλέπουν οι πιο διαφορετικοί σχεδιασμοί λύσης του κυπριακού «καταλήγει» κατά κανόνα τις αποφάσεις να τις λαμβάνουν κάποιοι θεσμοί με συμμετοχή ξένων. Σημείωσε πως αντί των ξένων να αξιοποιηθούν σε αυτό το σύστημα εκπρόσωποι των τριών ξεχωριστών πληθυσμιακών ομάδων, πέραν των δύο κοινοτήτων, που είναι οι Μαρωνίτες, Λατίνοι και Αρμένιοι.

-Η ελληνική κυβέρνηση έχει αναδείξει το θέμα των εγγυήσεων σε ζήτημα αιχμής της εξωτερική της πολιτικής. Αποδίδει αυτή η πολιτική; Κερδίζει έδαφος διεθνώς;
-Καταρχάς ας συμφωνήσουμε ότι είναι μια σωστή πολιτική που θέτει το θέμα του κυπριακού στις πραγματικές του βάσεις. Το Κυπριακό δεν είναι πρωταρχικά ένα θέμα κατανομής φυσικών πόρων ή διαφορών ανάμεσα στις κοινότητες. Είναι πρόβλημα κατοχής και χρήσης βίας σε επίπεδο διακρατικών σχέσεων. Δηλώνοντας δημόσια στη διεθνή κοινότητα ότι πρέπει να φύγουν τα στρατεύματα κατοχής από την Κύπρο και να τελειώνουμε με το αναχρονιστικό και πολλαπλώς παραβιασθέν καθεστώς των εγγυήσεων είπαμε την αλήθεια. Δείξαμε τον πυρήνα της λύσης του Κυπριακού, όσον μας αφορά, με τρόπο θεσμικά ορθό και με βάση το διεθνές δίκαιο.
Η εικόνα που έχω είναι ότι όλο και περισσότεροι κατανοούν ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση για το κυπριακό χωρίς κατάργηση του προαναφερθέντος καθεστώτος. Η Κίνα και η Ρωσία το κατανοούν θετικά. Το ίδιο και η Γαλλία. Η Βρετανία δεν ενδιαφέρεται να επιμείνει στα δικαιώματα εγγυήσεων, αλλά σε εκείνα των βάσεων, θέμα το οποίο είναι αποκλειστικής αρμοδιότητας του κυπριακού κράτος. Νομίζω ότι η συζήτηση έχει σε ένα βαθμό μετακινηθεί από το αν χρειάζεται ή όχι το καθεστώς των εγγυήσεων, στο τι μπορεί να το ακολουθήσει.
-Έχετε συναντήσει πρόσφατα στη Νέα Υόρκη και Τούρκους αξιωματούχους. Τι έχετε εισπράξει ωε αντίδρασή του στη θέση σας για κατάργηση των εγγυήσεων;
-Συζήτησα το θέμα μαζί τους και κατά την επίσκεψη μου στην Τουρκία πριν από λίγους μήνες. Έχουν τις απόψεις τους, αλλά νομίζω ότι γνωρίζουν , πλέον, ότι δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική λύση του Κυπριακού με διατήρηση του καθεστώτος των εγγυήσεων, ότι δεν πρόκειται να αποδεχτεί ο κυπριακός λαός, ιδιαίτερα οι ελληνοκύπριοι την διατήρηση του. Προσπάθεια διατήρησης εγγυήσεων σημαίνει πρόσχημα για μη λύση του Κυπριακού. Δεν μπορεί ένα κράτος μέλος της ΕΕ να υπόκειται εγγυήσεων τρίτων κρατών. Εξάλλου άλλο πράγμα είναι οι εγγυήσεις για ένα υπό σύσταση κράτος και άλλο για ένα υπάρχον κράτος. Να το πω και αλλιώς: εγγυήσεις δύνονται σε ένα κράτος ως προς την διαφύλαξη του έναντι τρίτων, όχι ως πρόσημα κατοχής από τρίτους.
Γνωρίζετε ασφαλώς ότι η συνθήκη των εγγυήσεων έχει καταστρατηγηθεί πολλαπλώς. Σύμφωνα με αυτή, η χρήση δικαιωμάτων γίνεται υπό τρεις όρους: α) διαβούλευση με όλα τα μέρη, β) φροντίδα για την άμεση αποκατάσταση της διαταραχθείσας κατάστασης, γ) άμεση απόσυρση.
Χρειάζεται να σας εξηγήσω ότι η Τουρκία έχει παραβιάσει το σύνολο αυτών των όρων χρήσης δικαιώματος; Δεν νομίζω. Ίσως η Τουρκία με πραγματισμό παραδεχτεί κάποια στιγμή την αλήθεια ότι είναι και προς το δικό της συμφέρον να αποσυρθεί από τέτοια δικαιώματα. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι που γίνεται αυτόματα και εξαρτάται κύρια από την ίδια.
-Εσείς, που ασχολείστε για χρόνια με το Κυπριακό, θεωρείται πως οι συγκυρίες ευνοούν την επίτευξη συμφωνίας αυτή την περίοδο;
-Ποτέ δεν υπήρξαν οι πλήρως κατάλληλες συνθήκες λύσης του Κυπριακού. Υπήρξαν πάντα θετικές πλευρές που υποβοηθούσαν μια λύση σε «συμβίωση» με αρνητικές. Στα θετικά η δράση της κυπριακής δημοκρατίας, εκτιμώ πολύ το έργο του συναδέλφου μου υπουργού εξωτερικών κ. Γ. Κασουλίδη. Το ότι η Αθήνα δεν ανακατεύεται στα εσωτερικά της Κύπρου, ενώ βοηθά ως προς τις εγγυήσεις αποφασιστικά. Στους θετικούς παράγοντες συγκαταλέγω το πρόσωπο που ηγείται της τουρκοκυπριακής κοινότητας, διότι έχει ακόμα κυπριακή συνείδηση, αρκεί να σκέφτεται και δρα αυτόνομα.
Στα δύσκολα σημεία της εποχής, η οικονομική κρίση που διαπερνά Κύπρο και ακόμα περισσότερο Ελλάδα, η σε ένα βαθμό «φυσιολογική» δυσπιστία ως προς το που το πάνε αρκετοί από τους εμπλεκομένους. Αυτά τα αδύναμα σημεία ξεπερνιέται με υπομονή, νηφαλιότητα, δημοκρατικό διάλογο και το μέγιστο δυνατό της ενημέρωσης ως προς τα πραγματικά δεδομένα και εξελίξεις. Τέλος, υπάρχει και μια μακρόχρονη δυσκολία που σχετίζεται με την πολεμική κρίση, την αστάθεια και ανασφάλεια της ευρύτερη περιοχής.
-Μπορεί μια συμφωνία να περιλαμβάνει παρεκκλίσεις από το κοινοτικό κεκτημένο όπως ζητά η τουρκική πλευρά;
-Αναρωτιέμαι αν τις ζητά μόνο ως προς την Κύπρο ή και προκειμένου να δημιουργήσει προδικασμένο για τις δικές της διαπραγματεύσεις με την ΕΕ.
Παρεκκλίσεις υπάρχουν σε σειρά συμφωνιών της ΕΕ με τρίτα υπό ένταξη ή ήδη ενταγμένα κράτη-μέλη. Αλλά η συντριπτική των περιπτώσεων είναι προσωρινή – μεταβατική παρέκκλιση, ενώ καμία δεν αναφέρεται στις βασικές αρχές της ΕΕ.
Αυτό που ζητά η Τουρκία δεν έχει σχέση με τα πιο πάνω. Εκείνη ζητά μόνιμες παρεκκλίσεις και σε ζητήματα θεμελιακά της ίδιας της υπόστασης και ταυτότητας της ΕΕ. Δηλαδή, να αλλάξει η ΕΕ την ίδια της την φυσιογνωμία, να παραιτηθεί από αρχές και αξίες βάση των οποίων ιδρύθηκε, όπως η ελεύθερη διακίνηση και εγκατάσταση προσώπων. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό από κανένα, ούτε από εμάς, αλλά ούτε ιδιαίτερα από την Επιτροπή που εκ των συνθηκών οφείλει να διασφαλίζει το κοινοτικό κεκτημένο.
-Έχετε πολλές φορές αναφέρει –κάτι που πρώτη φορά γίνεται στο Κυπριακό- για το σεβασμό των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Πως εννοείτε αυτό το θέμα;
– Το σύστημα λήψης απόφασης που προβλέπουν οι πιο διαφορετικοί σχεδιασμοί λύσης του κυπριακού «καταλήγει» κατά κανόνα τις αποφάσεις να τις λαμβάνουν κάποιοι θεσμοί με συμμετοχή ξένων. Η πρότασή μου ήταν ότι θα μπορούσαμε να σκεφτούμε αντί των ξένων την αξιοποίηση, σε αυτό το σύστημα, εκπροσώπων των τριών ξεχωριστών πληθυσμιακών ομάδων, πέραν των δύο κοινοτήτων, που είναι οι Μαρωνίτες, Λατίνοι και Αρμένιοι.  Πιστεύω ότι μια τέτοια πρόταση θα είχε μεγάλη πειστικότητα παρά και ενάντια στις αντιρρήσεις της άλλης πλευράς. Θα έδειχνε ότι πέραν των κοινοτήτων θέλουμε να διασφαλιστούν τα δικαιώματα όλων των υπαρκτών θρησκευτικών και εθνολογικών ομάδων στη Μεγαλόνησο . Αυτό αποδεικνύει εξάλλου ότι όταν υπερασπιζόμαστε τα ανθρώπινα, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών της Κύπρου θέλουμε να το κάνουμε για όλους χωρίς εξαιρέσεις και το εννοούμε.
Προτρέπει τον κ. Άιντα να μην  ξεχνά ότι εκπροσωπεί τον ΟΗΕ
Ο ΝΙΚΟΣ Κοτζιάς δηλώνει πως προτρέπει τον Ειδικό Σύμβουλο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Έσπεν Μπαρθ Άιντα, να μην σταματήσει ούτε μια στιγμή να θυμάται ότι είναι εκπρόσωπος του ΟΗΕ. Ο κ. Κοτζιάς ρωτήθηκε εάν οι συναντήσεις του με τον απεσταλμένο του Διεθνούς Οργανισμού χαρακτηρίζονται από ένταση.
-Επιβεβαιώνετε πως οι συναντήσεις σας με τον κ.’Αιντα είναι πάντα δύσκολες και διεξάγονται σε κλίμα έντασης;
– Όχι κάθε άλλο. Νομίζω ότι είναι άκρως ενδιαφέρουσες. Όπως ίσως γνωρίζετε έχω μελετήσει όλα τα κείμενα του κ.’Αιντα, ιδιαίτερα το βιβλίο του περί ασφάλειας. Με βάση αυτά τα κείμενα τον προτρέπω να αντιμετωπίζει και το ίδιο το Κυπριακό. Επίσης, τον προτρέπω να μην σταματήσει ούτε μια στιγμή να θυμάται ότι είναι εκπρόσωπος του ΟΗΕ, άρα του διεθνούς δικαίου και των αποφάσεων του ΣΑ ως προς το Κυπριακό που δεσμευτικά αποκλείουν την χρήση βίας στις διεθνείς σχέσεις και την κατοχή εδάφους κράτους μέλους του ΟΗΕ. Νομίζω ότι ακούει προσεκτικά αυτές και άλλες πολλές θέσεις που διατυπώνω στις συναντήσεις. Ανάλογα και εγώ δίνω προσοχή στους δικούς του προβληματισμούς. Στις συζητήσεις υπάρχουν στιγμές δύσκολες και στιγμές χαλάρωσης. Η αλήθεια είναι ότι δεν είμαι ένας εύκολος συνομιλητής. Αλλά αυτό είναι το καθήκον μου.  Νομίζω ότι ο κ.’Αιντα εκτιμά ότι πάω πάντα καλά μελετημένος στις συζητήσεις μας, όπως οφείλω, είμαι ειλικρινής και θέλω να λυθεί το κυπριακό. Να λυθεί, βέβαια, ορθά και δίκαια.
Σκέψεις για τριμερή και με την Ιορδανία
Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΥΠΕΞ αποκαλύπτει πως υπάρχουν σκέψεις για ανάλογο σχήμα τριμερούς και με την Ιορδανία, όπως έχουν δηλαδή συγκροτηθεί με Αίγυπτο και Ισραήλ. Απαντώντας σε ερώτηση για την γεωπολιτική αναβάθμιση Ελλάδος και Κύπρου, ο Νίκος Κοτζιάς επισημαίνει πως στις διαπραγματεύσεις που αναφέρονται στο χρέος να εισάγουμε την σχετικά ισχυρότερη θέση μας για τα γεωπολιτικά.
-Ελλάδα και Κύπρος έχουν ένα σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν στην ευρύτερη περιοχή. Τριμερής με Αίγυπτο και Ισραήλ. Πώς αναβαθμίζεται ο ρόλος τους, γεωπολιτικά και πώς αξιοποιείται αυτή η στρατηγική υπεραξία;
– Η Ελλάδα αποτελεί, όπως και η Δημοκρατία της Κύπρου έναν πόλο σταθερότητας και ασφάλειας εντός ενός ασταθούς τριγώνου, όπου οι γωνιές/άκρες του είναι η Ουκρανία, η Λιβύη και η Συρία/το Ιράκ. Εντός αυτού του τριγώνου, Ελλάδα και Κύπρος εκπέμπουν κύματα σταθερότητας. Σε αυτό συμβάλλει και η πολιτική και των δύο έναντι του Ισραήλ και της Παλαιστίνης, η από κοινού συνεργασία με το πρώτο, όπως και με την Αίγυπτο. Τώρα υπάρχουν σκέψεις για ανάλογο σχήμα με την Ιορδανία. Με αυτό τον τρόπο επιδιώκουμε να συγκροτήσουμε «εσωτερικές γραμμές» σταθερότητας εντός του τριγώνου αστάθειας.
Νομίζω ότι οι δυνάμεις που επιθυμούν σταθερότητα και ασφάλεια στην περιοχή εκτιμούν βαθύτατα αυτές τις επιλογές.
Σε μία περίοδο που η Ελλάδα είναι οικονομικά – χρηματοπιστωτικά αδύνατη, ορισμένοι επιδιώκουν στο όνομα αυτής της αδυναμίας να υποχωρήσουμε από τις θέσεις σχετικής γεωπολιτικής ισχύος που διαθέτουμε. Εμείς έχουμε κάνει την ακριβώς αντίστροφη επιλογή: Προσπαθούμε στις διαπραγματεύσεις που αναφέρονται στο χρέος να εισάγουμε την σχετικά ισχυρότερη θέση μας για τα γεωπολιτικά. Και αυτό σε ένα βαθμό επιτευχθεί.
Τέλος, δεν θα επιτρέψουμε κάποιοι να αξιοποιήσουν τα μεταναστευτικά και προσφυγικά ρεύματα ώστε να προσθέσουν γεωπολιτική ισχύ στους ίδιους και να πληρώσουν τρίτοι τις δικές τους αστοχίες στη Συρία.