Η ιστορία, η οικονομική-πολιτιστική ανάπτυξη του Πόντου και η Γενοκτονία
Ο Πόντος ως γεωγραφική περιοχή περιελάμβανε, κατά την αρχαιότητα, την παραλιακή χώρα του Ευξείνου Πόντου. Στον Πόντο ανήκουν οι περιοχές ανάμεσα στον Φάση Ποταμό και την Ηρακλεία την Ποντική. Τα εσωτεικά σύνορα του Πόντου εκτείνονται σε βάθος 200-300 χιλιομέτρων και οριοθετούνται απο τις απροσπέλαστες οροσειρές του Σκυδίση, Παρυάδρη και του Αντιταύρου, οι οποίες χωρίζουν τον Πόντο απο την υπόλοιπη Μικρά Ασία.
Οικονομική και πνευματική ανάπτυξη των Ποντίων
Μετά το τέλος της Επανάστασης του 1821 και την υπογραφή των συνθηκών Χάτι Σερίφ και Χάτι Χουμαγιούν, άρχισε η δημογραφική αύξηση του ποντιακού πληθυσμού, η καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας και η ανάπτυξη της νεοεεληνικής συνείδησης των Ποντίων. Μετά την υπογραφή των προνομίων που αναφέρθηκαν, ο Πόντος ξαναπήρε στα χέρια του σχεδόν όλο το εμπόριο του Ευξείνου Πόντου και η Τραπεζούντα μετατράπηκε στο μεγαλύτερο εμπορικό και πολιτισμικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.
Η εξαιρετικά εύφορη χώρα με την πλούσια βλάστηση και τις απέραντες δασικές εκτάσεις αποτελούσε το μεγαλύτερο πλεονέκτημα που προοικονομούσε την εντυπωσιακή ανάπτυξη του Πόντου. Στην Κερασούντα, είχαν ιδρυθεί εργοστάσια ατμοπριόνων για την παραγωγή ξυλείας ενώ η γεωργική οικονομία βασιζόταν στο σιτάρι, το καλαμπόκι, τα όσπρια, τα πορτοκάλια, τα γεώμηλα και τα εξαιρετικά καπνά των περιοχών της Αμισού και της Μπάφρας.
Η περιοχή και κυρίως η οροσειρά Παρυάδρου ήταν πλούσια σε ματαλλευτικά κοιτάσματα ενώ αναπτυγμένη ήταν και η βιοτεχνία στο χώρο της χρυσοχοϊας, της χαλκουργίας και της σιδηρουργίας καθώς και της ναυπηγικής.
Εξίσου σημαντικό ρόλο στην οικονομική άνθηση του Πόντου έπαιξε και το διαμετακομιστικό εμπόριο που γινόταν στα μεγαλύτερα λιμάνια του Πόντου: την Αμισό, Τραπεζούντα, Κερασούντα, Οδησσό, Βραϊλα, το Ναβοροσίσκι και τη Σεβαστούπολη.
Ωστόσο, σταυροδρόμι της εμπορικής κίνησης μεταξύ Δύσης και Ανατολής ήταν η Τραπεζούντα, στην οποία διέπρεπαν και τέσσερις μεγάλοι ελληνικοί τραπεζικοί και εμπορικοί οίκοι που έλεγχαν σχεδόν όλη την οικονομία του Ανατολικού Πόντου ενώ απο τις 214 επιχειρήσεις της Αμισού, οι 156 ανήκαν σε Έλληνες.
Με τη σειρά της, η οικονομική άνθηση επέφερε και την πνευματική αναγέννηση. Μεγάλοι ευεργέτες της περιοχής προσέφεραν γενναιόδωρα ποσά για την πραγματοποίηση θρησκευτικών, εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών έργων. Ένα απο αυτά αποτελεί και το δημοφιλές Φροντιστήριο της Τραπεζούντας που ιδρύθηκε το 1682 απο τον δάσκαλο του Γένους Σεβαστό Κυμινήτη και το οποίο έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην ηθική και πνευματική ανάπλαση των Ελληνοποντίων και στην ανάπτυξη της εθνικής τους συνείδησης.
Η καλά μεθοδευμένη εξόντωση-γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου
Αν και η γενοκτονία των Αρμενίων απο τους Νεότουρκους το 1915 είναι ιδιαίτερα γνωστή, δεν συμβαίνει το ίδιο και με την γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου που είχε τις ίδιες αναλογίες ποσοτικά και ηθικά με την εξόντωση των Αρμενίων την περίοδο 1916-1923.
Απο τους 697.000 Πόντιους που ζούσαν το 1913 στον Πόντο, περισσότεροι απο 353.00- δηλαδή ποσοστό μεγαλύτερο του 50%- θανατώθηκαν μέχρι το 1923 απο τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς στις πόλεις και τα χωριά, στις φυλακές και τις εξορίες, καθώς και στα τάγματα εργασίας, τα λεγόμενα “αμελέ ταμπουρού”.
Η φύση και η μέθοδος εξαπόλυσης συστηματικών διώξεων κατά των Ελλήνων του Πόντου απο τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς ενώ έχει πολλά κοινά στοιχεία με την γενοκτονία των Εβραίων, έχει δύο βασικές διαφορές. Αρχικά, δεν έχει καμία ιδεολογική, κοσμοθεωρητική ή ψευδοεπιστημονική θεμελίωση περί γενετικής, ευγονικής και αρίας φυλής(οι όροι απο τον ιστορικό Π.Ενεπεκίδη). Εξυπηρετούσε μονάχα τη συγκεκριμένη πρακτική πολιτική σκοπιμότητα της εκκαθάρισης της Μικράς Ασίας απο το ελληνικό στοιχείο. Οι εξορίες των κατοίκων ολόκληρων χωριών, οι εξοντωτικές εκείνες οδοιπορείες μέσα στο χιόνι των γυναικών,παιδιών και ηλικιωμένων συνετέλεσαν ώστε πολλοί να πεθαίνουν απο τις κακουχίες και αποτέλεσαν τις κύριες πρακτικές εξόντωσης των Ποντίων.
Ιστορικό της εξόντωσης των Ποντίων
Η διαδικασία εξόντωσης των ελληνικών πληθυσμών του Πόντου διακρίνεται ιστορικά σε τρεις συνεχόμενες φάσεις: από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ως την κατάληψη της Τραπεζούντας από τον ρωσικό στρατό (1914-1916), η δεύτερη τελειώνει με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1916-1918) και η τελευταία ολοκληρώνεται με την εφαρμογή του Συμφώνου για την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (1918-1923).
Α’ και Β’ φάση
Το κύμα μαζικών διώξεων ξεκίνησε στον Πόντο με την μορφή εκτοπίσεων το 1915. Οι εκτοπίσεις συνεχίζονταν ακατάπαυστα και κατά την εποχή που τα ρωσικά στρατεύματα εισήλθαν στην Τραπεζούντα στις αρχές του 1916. Ιδιαίτερα με το πρόσχημα ότι οι Πόντιοι υποστήριζαν τις κινήσεις των Ρώσων, μεγάλος αριθμός κατοίκων από τις περιοχές της Σινώπης και της Κερασούντας εκτοπίστηκαν στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας. Σημειώθηκαν επίσης και εξαναγκαστικοί εξισλαμισμοί γυναικείων πληθυσμών.
Γ’ φάση
Ύστερα από την συνθηκολόγηση της Ρωσίας και την απόσυρση του ρωσικού στρατού από την περιοχή, εντάθηκαν οι διώξεις στην περιοχή. Με την άφιξη του Κεμάλ Ατατούρκ, τον Μάιο του 1919, στην περιοχή και την έξαρση του κινήματός του εντάθηκε η δράση ατάκτων ομάδων (τσετών) κατά των χριστιανικών πληθυσμών.
Στις 29 Μαϊου ο Κεμάλ ανέθεσε στον περιβόητο τσέτη, Τοπάλ Οσμάν, την επιχείρηση για τη διενέργεια μαζικών επιχειρήσεων εξόντωσης κατά του τοπικού πληθυσμού. Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιήθηκαν οι σφαγές και οι εκτοπίσεις των Ελλήνων στη Σαμψούντα και σε 394 χωριά της περιοχής, κατοικημένα από ελληνικούς πληθυσμούς.
Μεταξύ Φεβρουαρίου και Αυγούστου 1920 πραγματοποιήθηκε η πυρπόληση της Μπάφρας και η μαζική εξόντωση των 6.000 Ελλήνων που είχαν σπεύσει να βρουν προστασία στις εκκλησίες της περιοχής. Συνολικά από τους 25.000 Έλληνες που ζούσαν στις περιοχές της Μπάφρας και του Ααζάμ, το 90% δολοφονήθηκε, ενώ από τους υπόλοιπους, οι περισσότεροι εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας.
Οι προύχοντες και οι προσωπικότητες του πνεύματος, συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο από τα λεγόμενα “Δικαστήρια της Ανεξαρτησίας” στην Αμάσεια, κατά τον Σεπτέμβριο του 1921. Παράλληλα, σημειώνονταν και εξαναγκαστικές αποσπάσεις νεαρών κοριτσιών και αγοριών από τις οικογένειές τους, τα οποία δίνονταν για τα χαρέμια των εύπορων Τούρκων.
