Εθνοφυλακή: Η στρατηγική και κοινωνιολογική προσέγγιση του θεσμού

Γράφει ο

 Ευάγγελος Π. Γαβρίλης

  Ταξίαρχος ε.α

  Παιδαγωγός (ΕΚΠΑ)

  Σύμβουλος Εργασιακής Ψυχικής Υγείας

&  Επαγγελματικού Προσανατολισμού (MSc)

Η Εθνοφυλακή ετυμολογικά προέρχεται από τις λέξεις έθνος + φυλακή, φύλακες / φυλάσσω, που σημαίνει οι φύλακες του Έθνους. Τι σημαίνει  όμως η λέξη  «Εθνοφυλακή»; ή καλύτερα τι δε σημαίνει, με την στιχομυθία του λεκτικού αμετροεπήματός μας.

Δεν είναι σαφώς κάτι το απόμακρο και ξένο προς την τοπική κοινωνία. Δεν είναι κάτι εξαιρετικό από άποψη δημιουργήματος. Δεν είναι το ελιτίστικο κοινωνικό status μια περιοχής. Αντίθετα είναι η ίδια η κοινωνία. Είναι η πεμπτουσία της αλληλοσυνεργασίας των πολιτών μια περιοχής. Αποτελείται από απλούς πολίτες, κατοίκους της περιοχής.

Οι Εθνοφύλακες δεν συμμετέχουν στο θεσμό της εθνοφυλακής  από υποχρέωση. Δεν έχουν κανένα οικονομικό όφελος και απολαβή παρά μόνο την ηθική ικανοποίηση για το έργο που επιτελούν. Δεν είναι καμιά κλειστή ομάδα πατριωτών που τους αρέσει ο στρατός αλλά είναι ο λαός του στρατού, αφού στην εθνοφυλακή συμμετέχουν ενεργά όλα τα κοινωνικά στρώματα, αγρότες, επαγγελματίες, βιοπαλαιστές, επιχειρηματίες, δάσκαλοι, δηλαδή άνθρωποι του καθημερινού μόχθου.

Είναι συγκινητικό το γεγονός ότι θυσιάζουν με ενθουσιασμό και χαρά, κάποιες ώρες του πρωινού της Κυριακής, για να υπηρετήσουν τον κοινό τους σκοπό. Ο ενθουσιασμός αυτός προέρχεται από την απεριόριστη αγάπη τους προς την Ελλάδα που με πολύ όρεξη και κέφι την υπηρετούν.

Η Εθνοφυλακή καταφέρνει να ενώνει ανθρώπους τελείως διαφορετικούς μεταξύ τους που ίσως να είναι γείτονες και να μην το γνωρίζουν. Οι κοινωνικοί δεσμοί φιλίας που αναπτύσσονται είναι  ισχυροί και άρρηκτα συνδεδεμένοι.

Σε στρατηγικό τώρα επίπεδο , η σύγχρονη εξέλιξη των μέσων του πολέμου και των νέων μεθόδων διεξαγωγής του, όπως επίσης και η πρόσθεση στα στοιχεία ελιγμού ενός νέου στοιχείου ελιγμού, του «Κατακόρυφου ελιγμού», σε συνδυασμό με τις πιθανολογούμενες ανορθόδοξες ενέργειες του εχθρού, έδωσαν μια νέα διάσταση στον άλλοτε καθορισμένο χώρο του πεδίου της μάχης. Στη νέα μορφή πολέμου ο χώρος του πεδίου μάχης, το Θέατρο πολέμου με άλλα λόγια, ταυτίζεται με ολόκληρο τον εδαφικό χώρο της πατρίδας μας.

Για να καλυφθεί αυτό το νέο πεδίο μάχης, σε περίπτωση εξωτερικής απειλής, πρέπει να κινητοποιηθεί έγκαιρα ολόκληρο το πληθυσμιακό δυναμικό της χώρας. Πέρα όμως από αυτά, κατά τη διάρκεια των τελευταίων συγκρούσεων, σε διάφορα μέρη της γης, διαπιστώθηκε ότι ακόμη και τα πιο σύγχρονα μέσα του πολέμου, δεν είναι ικανά να κάμψουν την αντίσταση των κάτοικων μιας περιοχής, όταν η αντίσταση αυτή είναι οργανωμένη, καθολική και αποφασιστική.

Από αυτές τις διαπιστώσεις, γίνεται φανερή η ανάγκη της οργανώσεως, από την ειρηνική περίοδο, ολόκληρου του πληθυσμιακού δυναμικού της χώρας και ιδιαίτερα αυτού που μπορεί να φέρει οπλισμό. Αυτή η οργάνωση του πληθυσμιακού δυναμικού από τη ειρηνική περίοδο, με σκοπό τη συμβολή του στην άμυνα της χώρας, την ενίσχυση και υποβοήθηση των ενόπλων δυνάμεων στην εκπλήρωση της αποστολής τους, αποτελεί το περιεχόμενο και την αποστολή της εθνοφυλακής.

Από την άλλη δε μεριά, σε κοινωνιολογικό επίπεδο, κάθε άνθρωπος, μπορεί να συμμετέχει ταυτόχρονα σε πολλά και διαφορετικά κοινωνικά σύνολα, όπως είναι η οικογένεια, η φυλή, η θρησκεία, Η «κατασκευή» της εθνικής ταυτότητας δεν είναι αποτέλεσμα αυθόρμητης πράξης, αλλά συνειδητής επιλογής που οφείλεται στην προσπάθεια νομιμοποίησης και διαφοροποίησης έναντι των «άλλων», των όποιων άλλων, με την έννοια της εθνότητας. Η βάση, επάνω στην οποία οικοδομείται αυτή η πολιτισμική ταυτότητα, είναι η ύπαρξη μιας κοινής και μακρόχρονης παράδοσης. Μέσω αυτής εκφράζεται, επιβεβαιώνεται και εν μέρει συγκροτείται, η συλλογική ταυτότητα ενός λαού.

Το έθνος όντας ιστορικό φαινόμενο εξελίσσεται. Ένας πρώτος ορισμός από τον Ηρόδοτο αναφέρει ότι «όμοιο αίμα και όμοια γλώσσα έχουν οι Έλληνες και τους ίδιους ναούς θεών και θυσίες κάνουν, και τα ήθη τους  μοιάζουν»

Ο ορισμός του Ηροδότου για το Έθνος, αν και παλαιός, δεν υστερεί των μεταγενέστερων. Όμως υπάρχουν κεφαλαιώδεις διαφορές ανάμεσα στην αρχαία και τη σύγχρονη εποχή. Αυτό που διαπίστωνε ο Ηρόδοτος ήταν η πολιτιστική ταυτότητα (ή πολιτιστική ενότητα) των Ελλήνων και σε αυτήν αναφερόταν. Μάλιστα αυτή ήταν σαφέστατα διακριτή και συμβατή με τα κράτη τους.

Ως έννοια όμως το έθνος, παίρνει στα νεώτερα χρόνια την οριστική του σημασία, αν και η αίσθηση του έθνους ως συλλογική ταυτότητα για τους Έλληνες είναι πανάρχαια. Οι Έλληνες είναι μια περίπτωση έθνους που γνωρίζουν από την αρχαία εποχή την εθνική συνείδηση, την εθνική ταυτότητα και υπόσταση, καθώς και την εθνική αλληλεγγύη. Η εννοιολογική δόμηση του Ελληνικού έθνους είχε πρωταρχικά δημιουργηθεί στην Αθήνα, στην πόλη όπου αναπτύχθηκε η δημοκρατική συνείδηση. Δυστυχώς όμως η κατάρρευση της αθηναϊκής δημοκρατίας δεν είχε μόνο οδυνηρά αποτελέσματα για τον πολιτισμό του ελεύθερου ανθρώπου, αλλά καθυστέρησε για αιώνες την δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού εθνικού κράτους. Η εθνική ενοποίηση των Ελλήνων έγινε αργότερα από τον Μέγα Αλέξανδρο. Οι προϋποθέσεις για εθνικό κράτος, δημιουργήθηκαν ξανά στην υστεροβυζαντινή περίοδο, για να ανασταλούν εκ νέου οι σχετικές διεργασίες εξαιτίας της τουρκικής κατάκτησης. Είχε όμως πλέον θεμελιωθεί οριστικά η μορφή του σύγχρονου ελληνικού έθνους, καθώς η κοινή συνείδηση για το αρχαίο παρελθόν και η βούληση για κοινό μέλλον, ένα ελεύθερο μέλλον, είχε ενοποιήσει τις ελληνικές κοινότητες. Ο ελληνισμός δεν ήταν πλέον μια ιδέα αλλά μια πραγματικότητα, μια κοινότητα εμπειρίας.

Αυτό ακριβώς είναι το Έθνος. Μια κοινότητα εμπειρίας. Εμπειρίας ενός συνόλου ανθρώπων που έχουν ή αισθάνονται πως έχουν κοινό παρελθόν (κοινή Μνήμη), προσλαμβάνουν με παρόμοιο τρόπο το παρόν (κοινή Συνείδηση) και κυρίως θέλουν να διαμορφώσουν μαζί το μέλλον (κοινή Βούληση) και οι Έλληνες την συνταύτιση αυτών των εννοιών την γνώριζαν από παλιά.

Ως κοινότητα πνευματικής εμπειρίας που μορφοποιήθηκε ιστορικά το έθνος δεν είναι αισθητική ή νοητική κατασκευή, ούτε φαντασιακή ή ιδεαλιστική σύλληψη. Το έθνος είναι μια αδιάκοπη ολότητα. Το έθνος ταξιδεύει αενάως. Χάνει επιβάτες, κερδίζει επιβάτες. Η συνεισφορά των νέων ανθρώπων που ανήκουν φύσει ή δυνάμει στο ίδιο έθνος δίνει το μέτρο της σύγκρισης, της συνεισφοράς, και δω η αξιολογική σημειολογία της Εθνοφυλακής παίρνει σάρκα και οστά  .

Ο Εθνοφύλακας, κινούμενος με αγάπη προς αυτό που κάνει, δίνει συνέχεια στην ασυνέχεια των νεότευκτων συναισθημάτων και φιλοσοφικών προσεγγίσεων γύρω από την έννοια της Πατρίδος και του Έθνους. Δεν χρειάζεται καμιά παιδεία για να κλίσεις στην αγκαλιά του την Ελλάδα, ίσως γιατί η πραξιακή κόπια της Ελλάδας, είναι η αντανάκλαση του εαυτού σου στον καθρέπτη.

Ο Εθνοφύλακας προσφέρει ανιδιοτελώς αυτό που του έμαθαν στα σχολειά, «Νυν υπέρ πάντων η Πατρίς» και αν σήμερα έχουμε την ελευθερία μας, αυτή η ελευθερία οφείλετε στο ότι κάποιοι «άτιτλοι Εθνοφύλακες», με την προσωνυμία «κλέφτες και αρματολοί», ξεσηκώθηκαν για αποκτήσουμε την ελευθερία και την πίστη του Χριστού την Αγία. Αυτοί οι «εθνοφύλακες» τότε, πολεμώντας σε πόλεις και χωριά, απελευθέρωσαν όλους εμάς, που σήμερα νιώθουμε ελεύθεροι , είμαστε ελεύθεροι, άρα ζούμε, γιατί όπως λέει και ο Εθνικός μας ποιητής :

«Η Μεγαλοσύνη των λαών δεν μετριέται με το στρέμμα.
                                                Με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα.»

                                                                                                 Κωστής Παλαμάς